لگد‌پراکنی‌های متحدان روسیه
استقبال از نانسی پلوسی در ایروان
آندری اوواروف (ANDREY UVAROV)
ا. م. شیری
«همه چیز را در پشت بوروکراسی بپوشانید»
مطمئناً بسیاری‌ها پس از اجلاس سران سازمان همکاری شانگهای در سمرقند، در اتر اقدامات شرکای راهبردی مسکو بلافاصله شوکه شدند.
رئیس‌جمهور قزاقستان ظاهراً برای حضور در نشست مجمع عمومی سازمان ملل متحد به نیویورک پرواز میکند، اما با بزرگان جهانی سیاست و تجارت آمریکا، از جمله «گروه دوستان» قزاقستان در کنگره آمریکا دیدار میکند.
پس از آن یک رسوایی بنام «بازی توکایوی» قزاقستان اتفاق می‌افتد، که ابتدا به سخنرانی مجازی غیرعادی زلنسکی در مجمع عمومی سازمان ملل متحد رأی می‌دهد، سپس رأی خود را پس می‌گیرد.
درست در آنجا، در نیویورک، وزرای امور خارجه کشورهای آسیای مرکزی با بلینکن، وزیر امور خارجۀ آمریکا در قالب ۵+۱ دیدار می‌کنند و قزاقستان پیشنهاد میکند که نشست بعدی با وزیر امور خارجه آمریکا در آستانه برگزار شود.
متحدان مشغول کارند
در همین حال، آلماسادم ساتکالی‌یف، رئیس بنیاد رفاه ملی قزاقستان اعلام کرد که این بنیاد از تمامی پروژه‌های ناقض تحریم‌های ضدروسی خارج می‌شود و آماده است به تحریم‌ها تسلیم شود. وی همچنین، خاطرنشان کرد، که به طور کلی با وزارت خارجه قزاقستان و دفتر کنترل دارایی‌های خارجی ایالات متحدۀ آمریکا دائماً در تماس است.
در مرز قزاقستان، از رانندگان روسی به درخواست مجوز حمل بار شروع کردند. و ماکسات (مقصد) رامانکولوف، معاون مجلس پارلمان قزاقستان، با عصبانیت می‌گوید: «شرکت‌های روسی و بلاروسی خود را در قزاقستان به ثبت می‌رسانند. برای بارکش‌های سنگین خود شماره قزاقستان می‌گیرند. برگه‌های مجوز صادر می‌کنند و تحت پرچم قزاقستان، آزادانه به اروپا رفت و آمد می‌کنند». از قضا، همین فرد روستایی یکی از مبتکران محرومیت زبان روسی از وضعیت قانونی خود در قزاقستان است.
نوسان قزاقستان بین اوکراین و روسیه را هاکان آل‌بایراک، روزنامه‌نگار ترک که به طور گسترده در قزاقستان و قرقیزستان منتشر شد، توصیف کرد. روزنامه‌نگار ترک اشاره میکند که توکایف قبلاً هم دو بار از کی‌یف حمایت کرده است: نخست، زمانی که کریمه را به رسمیت نشناخت و دوم، زمانی که قزاقستان به این دلقک برای سخنرانی در سازمان ملل رأی داد. هر چند که روسیه در ژانویه ۲۰۲۲ از توکایف حمایت نظامی کرد».
تصاویر سفر «به موقع» نانسی پلوسی به ایروان، جایی که همزمان با سفر او، تظاهرات و راهپیمایی‌هایی با شعار خروج ارمنستان از سازمان پیمان امنیت جمعی آغاز شد، موجب تعجب توأم با خشم گردید. آری، این تنها بخش کوچکی از ارامنه است. اما، بنا به تجربۀ اوکراین، ما از «توانایی‌های» یک اقلیت خشن آگاه هستیم.
واکنش سریع «کشورهای متفق» به بیانیۀ رئیس جمهور فدراسیون روسیه در مورد تسهیل موازین پذیرش تابعیت روسیه برای شهروندان خارجی که آمادۀ شرکت در عملیات ویژه هستند، بسیار حیرت‌انگیز بود. ابتدا بیشکک، سپس آستانه و تاشکند بلافاصله شهروندان خود را به امتناع از شرکت در درگیری‌ها در طرف روسیه، حتی به عنوان شهروندان آیندۀ آن دعوت کردند و یادآور شدند که برای چنین اقداماتی مسئولیت کیفری در نظر گرفته شده است. پیش‌بینی اینکه قزاقستان پیش از همه به همه‌پرسی در جمهوری‌های خلق لوهانسک و دانتسک و مناطق زاپاروژیه و خرسون واکنش نشان دهد، دشوار نبود. آیبک سمادیاروف، نمایندۀ وزارت امور خارجه جمهوری قزاقستان، صبح روز ۲۶ سپتامبر، حتی پیش از پایان همه‌پرسی اظهار داشت که قزاقستان بدلیل پای‌بندی به اصول تمامیت ارضی کشورها، از همه‌پرسی حمایت نمی‌کند. همانگونه که از متحد خود در سازمان پیمان امنیت جمعی و اتحادیۀ اقتصادی آوروآسیا در موضوع به رسمیت شناختن کریمه حمایت نکرد.
اتفاقاً، سوای ارمنستان، صداهایی علیه سازمان پیمان امنیت جمعی نه تنها از بیشکک و دوشنبه که همیشه در حال جنگ هستند، بلکه از قزاقستان نیز شنیده شد. به عنوان مثال، یکی از منابع مشکوک ضد روسیه Orda.kz مقاله‌ای با عنوان تحریک‌آمیز: «آیا سازمان پیمان امنیت جمعی واقعا در وضعیت‌های ناخوشایند فعلی در کشورهای عضو موثر است؟»، منتشر کرد.
آیا در قزاقستان نسبت به سازمان پیمان امنیت جمعی شک داشتند؟
در این صورت، در مورد «رادیو آزادی»، نمایندۀ خارجی وزارت امور خارجه در روسیه، که در مدت شش ماه مشارکت جمهوری‌های آسیای مرکزی در عملیات نظامی در کنار روسیه در اوکراین را فعالانه تبلیغ میکند، چه می‌توان گفت؟ آن‌ها این کار را طبق سنت با ایجاد شبهه انجام می‌دهند. به عنوان مثال، با اعلام اینکه نظامیان پایگاه ۲۰۱ به طور منظم از دوشنبه و بخارا به خط مقدم در اوکراین اعزام می‌شوند. اولاً، این‌ها واحدهای نظامی روسیه هستند و استقرار مجدد آن‌ها در اختیار «آزادی» نیست و ثانیاً، خود سرمقاله اعتراف میکند که واسیلی ماخاووی، رئیس بخش اطلاعات پایگاه ۲۰۱ از تأیید یا رد ادعای انتقال نیروها خودداری کرده است. همین داستان را «رادیو آزادی» در اطراف پایگاه هوایی کانت روسیه در قرقیزستان نقل میکند. روزنامه‌نگاران تمامی نتیجه‌گیری‌های خود را در مورد نقل و انتقال نیروها، به داستان‌های ساکنان محلی استناد می‌کنند: گویا ساکنان محلی می‌گویند که روس‌ها کالاهای آن‌ها را کمتر می‌خرند و منازل‌شان را کمتر اجاره می‌کنند.
متفقین در ارتباط با اتحادیۀ اقتصادی آوروآسیا نیز ادعاهای عجیب و غریب مطرح می‌کنند. به عنوان مثال، اخیراً در یک مجمع تجاری در آستانه، وزیر کار سابق لهستان، پیوتر کولپا، موافقت خود را با سیاست قزاقستان اعلام کرد: «در سیاست خارجی فرازهای مثبتی وجود دارد: رئیس جمهور قزاقستان ضمن نشان دادن ذهنی‌گرایی خود در پس زمینه جنگ در اوکراین، اظهار می‌دارد، که مردم قزاقستان کمک‌های بشردوستانه به اوکراین ارسال میکند». اما موضوع اصلی انجمن تجاری تعریف «مزایا و معایب اتحادیۀ اقتصادی آوروآسیا» بود.
شایان ذکر است که به گفته رحیم‌بک عبدالرحمانوف، یکی از بنیانگذاران مؤسسۀ سیاست کاربردی و تحقیقات اقتصادی، مزایای اصلی خروج قزاقستان از اتحادیۀ اقتصادی آوروآسیا، در سطح اقتصادی و «قابلیت سیاسی و اقتصادی» آن نهفته است و معایب آن عبارتند است از: وابستگی سیاسی و اقتصادی به روسیه با حفظ «شبه ثبات».
نتیجه‌گیری اقتصاددانان سیاسی قزاقستان
البته، همه شرکت‌کنندگان انجمن با این ارزیابی‌ها موافق نبودند، اما آن‌ها اکنون اتحادیۀ اقتصادی آوروآسیا را بطور کاملاً نظام‌مند تکان می‌دهند.
از قضا، مارگولان سیزمبایف، مرید زلنسکی، که در انجمن حضور داشت، بسیار صریح‌تر بود. این هم فرضیات او: «با روسیه می‌توان دوستی کرد، در مواردی هم شریک شد، اما باید منافع ملی خود را در اولویت قرار داد. حاکمیت‌های ما بیشتر از جانب روسیه تهدید می‌شوند تا از سوی مردم… من طرفدار همگرایی با روسیه هستم، اما با شرایط مطلوب برای قزاقستان. اکنون اتحاد، غیر از تأمین سود شرکت‌های کالایی برای ما سودی ندارد… در اینجا نباید در را به هم کوبید رفت، باید با استفاده از دیوانسالاری قزاقستان به آرامی آنجا را ترک کرد. بدون تقابل با روسیه، باید تمام امور را در پشت بوروکراسی پنهان کرد و سطح همکاری در اتحادیۀ اقتصادی آوروآسیا را پایین آورد».
مارگولان سیزمبایف در کنار زلنسکی و ساآکاشویلی
«سنبل‌کاری و پائین آوردن کار»- پیشنهادات برنامه‌ای متحدان در اتحادیۀ اقتصادی آوروآسیا و سازمان پیمان امنیت جمعی هستند. «سنبل‌کاری» در مواردی، به خصوص اگر «امروز-فردا کردن» به دستور کسی باشد و یا در موردی که هنوز چشم اندازهایی برای یک اتحادیۀ موفق وجود داشته باشد، بسیار موفق به نظر می‌رسد.
نمی‌توان بازگشت ازبکستان به عضویت تمام عیار سازمان پیمان امنیت جمعی را در زمانی که رزمآیش‌های نیروهای واکنش سریع سازمان پیمان امنیت جمعی تحت عناوین «کنش و واکنش-۲۰۲۲»، «جستجو-۲۰۲۲» و «اشه‌لون-۲۰۲۲» در استان‌های جامبول و آلماآتا شروع شده است، غیرممکن است. اگرچه همانطور که می‌دانیم، افسران امنیتی آسیای میانه اغلب پس از پایان رزمایش با روسیه، به رزمایش با آمریکایی‌ها می‌شتابند…
۲۶ مهر-میزان ۱۴۰۱
