شمال افغانستان با داشتن مرز با چین، تاجیکستان، ازبکستان و ترکمنستان دارندهء موقعیت استراتژیک بوده و از بُعد جیوپولیتیک هم اهمیت بسزای را بر خوردار است. امروزه شمال افغانستان به میدان نبرد قدرت های هژمونیکی تبدیل شده که مردم به عنوان هیزم در شعله ور شدن تنور جنگ می سوزند. نابسامانی ها به اوج خود رسیده و سطح اقتصاد مردم سقوط نموده است، شبکه های مخابراتی بعضا دوازده ساعت و بعضا بیست و چهار ساعت قطع می گردد، شاگردان مکاتب با فکر آرام نمی توانند به مکتب بروند، شاهراه ها با ماین ها تخریب گردیده حتی در چندین قسمت شاهراه را با اسکواتور عمیق کنده اند، موتر های مسافربری توسط طالبان تلاشی شده موارد شخصی در موبایل های مسافرین مورد بررسی قرار می گیرد، هر لحظه امکان باریدن مرمی و هاوان وجود دارد، مردم عزیزان خویش را از دست داده اند و خانه های خود را ترک نموده جز فکر زنده ماندن دیگر چیزی در سر ندارند…
نا امنی ها در شمال کشور دارای عوامل گوناگون و مغلق است و چندین سناریویی در این باره موجود می باشد.
انتقال جغرافیای جنگ؛ قبل از خروج نیرو های خارجی مسئولیت تامین امنیت شمال به دست نیرو های آلمانی بود بعد از انتقال این مسئولیت به نیرو های امنیتی افغان، نکته آغاز نا امنی های شمال گذاشته شد. تمرکز طالبان از جنوب به شمال متغیر گردید و سبب شد تا دامنه جنگ گسترش یابد و ساحه جنگ را از یک نکته دور نموده و خواسته شد تا در چندین نکته کشور جنگ ادامه یابد، علاوتا این موضوع بعضی مسایل سیاسی را در بر دارد؛ جنرال دوستم گفته بود که گروه داعش از عراق و سوریه می خواهد به شمال افغانستان منتقل شود او اضافه نموده بود که این گروه به همکاری آی اس آی پاکستان، برخی نیرو های امنیتی و غیر نظامی این پلان را عملی خواهد کرد.
موقعیت استراتژیک ولایات شمالی؛ ولایات شمالی با چندین کشور آسیای میانه مرز مشترک دارد، ولایت بدخشان با چین، پاکستان و تاجیکستان مسیر مواصلاتی را دارا است. بندر شیر خان و لایت کندز با تاجیکستان، بندر حیرتان ولایت بلخ با ازبکستان و بندر آقینه ولسوالی اندخوی با ترکمنستان راه مواصلاتی دارد و از این لحاظ شمال دروازه انتقال تروریستان به آسیای میانه بوده می تواند.
منابع طبیعی و بندر های تجارتی؛ ولایت های شمال کشور دارای معادن مهم، نفت وگاز است و همچنان بنادر بزرگ تجارتی را در بر دارد. اختیار داشتن بر این منابع در آمد خوبی برای طالبان است و از این مرجع پول هنگفتی را به دست آورده و خود را بیشتر و بیشتر مجهز کرده سبب تداوم جنگ شده می توانند. همچنان شمال افغانستان معبر کوتاه و ارزان برای قاچاق مواد مخدر به بازار های آسیای میانه و مسکو و از آنجا به بازار های جهانی است. مافیای مواد مخدر که خودِ طالبان اند برای دست یابی به بنادر و مناطق مرزی از هیچگونه و حشت و دهشت دست بر دار نیستند.
امپراتور بلخ و دکتور جنگ; عطا محمد نور در بلخ وجنرال دوستم در جوزجان مسکن دارند، اما شاهراه مزار شریف- جوزجان که حدود ۱۵۰ کیلو متر طول دارد از چندی بدینسو به یکی از نا امن ترین شاهراه ها در کشور تبدیل شده است. طالبان در این شاهراه چندین نکته تلاشی دارند و از هر تانکر تیل که از بندر آقینه به طرف ولایات مرکزی می رود سی هزار افغانی باج اخذ می نمایند، در این وضعيت این دو رهبر هیچ حرکتي جدی ندارند حتی شنیده می شود که این دو رهبر با طالبان بر سر تقسیم باج به توافق رسیده اند.
حکومت فعلی و نهاد های امنیتی کشور باید نگذارند مردم افغانستان و بخصوص مردم ولایات شمالی کشور بیشتر از این قربانی تروریزم گردند. حکومت مسئول حفظ جان هر تبع این خاک است و برای حل این معظله تلاش جدی نموده سیاست روشن و مفید را باید روی دست بگیرند.
نجیب الله قاریزاده
محصل سال چهارم علم سیاست و روابط بین الدول
ترکیه