خاورمیانه دوران ترامپ آرام تر ازدوران اوباما خواهد بود
سعیدمحسنی راد
دونالد ترامپ بالاخره پیروز انتخابات ریاست جمهوری 2016 آمریکا شد و دوران سیاسی خود را به عنوان چهل و پنجمین رییس جمهوری این کشور آغاز کرد، اما او با خاورمیانه ای روبرو است که کاملا با دوران اوباما متفاوت است وبا توجه به شواهد وشعارهایی که ازاو بیان شده، خاورمیانه دوران او آرام تر از دوران اوباما خواهد بود.
با نگاهی به نقطه نظرات دونالد ترامپ در دوران تبلیغات و پس از آن درباره برقراری روابط دیپلماتیک با کشورهای جهان و بخصوص خاورمیانه و بحران های جاری در این منطقه و نیز انتقادهایی که متوجه سیاست های پیش از خود در دوران اوباما کرده، می توان بر اثبات یا رد این نظر صحه گذاشت.
ترامپ درباره سوریه گفته است: ‘اسد از آنچه کلینتون و اوباما تصور می‌کردند سرسخت‌تر و باهوش‌تر بود و با روسیه و ایرانی متحد شد که از او حمایت کرده و او را تقویت کردند. ما داریم از شورشی‌هایی حمایت می‌کنیم که اصلا نمی‌دانیم چه کسانی هستند. افرادی که خود بد هستند و حالا به نیروهایی بدتر از اسد تبدیل شده‌اند. اگر کلینتون کاری نکرده بود، اوضاع (سوریه) الان بهتر بود و ده‌ها هزار نفر هم آواره نشده بودند. پناهجوهایی که قطعا خیلی‌هایشان با داعش همسو هستند و حالا به اینجا آمده‌اند، ببینید سال‌های آینده چه اتفاقاتی خواهد افتاد. از شما ممنونیم خانم کلینتون بابت این کارهایی که کرده‌اید’.
او همچنین گفته بود که ‘شکست داعش اولویت بالاتری نسبت به متقاعد کردن بشار اسد، رئیس جمهوری سوریه برای کناره‌گیری از قدرت دارد’ و این خلاف چیزی است که اوباما و به تبع آن شاهزادگان سعودی بر آن اصرار داشتند که بشار اسد حتی با جنگ تمام عیار و با هر هزینه ای باید کنار برود.
ترامپ در مصاحبه با رویترز گفته بود که بشار اسد الان بسیار قوی‌تر از سه سال پیش است و تاکید کرد که مجبور کردن اسد برای ترک قدرت، الان اهمیت کمتری نسبت به شکست داعش دارد.
او گفته بود: از نظر من، رفتن اسد نسبت به داعش در جایگاه دوم است و این نیز عکس آن چیزی است که اوباما و عربستان و برخی کشورهای عربی مثل امارات و قطر از آن حمایت می کردند، بلکه موسس و حامی مالی و تسلیحاتی گروه های تروریستی مثل داعش، احرار الشام و دیگر گروه های تکفیری نیز بودند.
دونالد ترامپ گفته بود: ‘من از اسد به هیچ وجه خوشم نمی آید، اما باید اذعان داشت که بشار اسد، روسیه و ایران در حال از بین بردن تروریست‌های داعش هستند’؛ در حالی که اوباما و بانیان داعش همواره ایران را به حمایت از تروریست ها و داعش متهم می کردند.
وی با انتقاد از جنگ آمریکا علیه عراق نیز گفته بود: ‘آنها دروغ گفتند. آنها گفتند که در عراق سلاح‌های کشتار جمعی وجود دارد در حالی که هیچ سلاحی وجود نداشت. آنها می‌دانستند که چنین چیزی واقعیت ندارد و سلاح کشتار جمعی در عراق وجود نداشت.
ما دو تریلیون دلار بودجه صرف جنگ عراق کردیم و هزاران قربانی بر جای گذاشتیم. مشخصا این جنگ یک اشتباه بود. جرج بوش یک اشتباه را مرتکب شد. درست است که ما می‌توانیم مرتکب اشتباه شویم، اما این اشتباه واقعا گزاف بود. ما هرگز نباید به عراق حمله می‌کردیم. ما کل خاورمیانه را بی‌ثبات کرده‌ایم’.
این موارد از نقطه نظراتی است که تا به حال از دولتمردان آمریکایی حتی در حیطه شعار نیز شنیده نشده است.
ترامپ به دزدیده شدن میلیونها دلار از اموال دولتی در جریان جنگ سال 2003 آمریکا علیه عراق اشاره کرده و خواستار شناسایی نظامیان آمریکایی که دست به سرقت زدند شده بود.
او درباره عربستان سعودی نیز گفته بود: ‘ما داریم از کشورهای زیادی دفاع می‌کنیم و هزینه زیادی بابت این کار می‌پردازیم. باید این وضعیت را مورد مذاکره مجدد قرار دهیم، چرا که ایالات متحده نمی‌تواند برای دفاع از عربستان سعودی، دفاع از ژاپن و کره جنوبی هزینه کند. کشورهایی که از حمایت آمریکا برخوردار هستند، باید هزینه این حمایت را بپردازند’.
و این تغییر نگرش در خطاب به عربستان به نوعی دیگر نیز بارها بر زبان سیاستمداران آمریکایی تکرار شد، که گفتند: ‘آمریکا برای حمایت از دولت عربستان چک سفید امضا نداده است’.
ترامپ که بارها از هم پیمانان آمریکا در خاورمیانه خواسته است تا نیروهای زمینی در نبرد با داعش مستقر کنند به امکان توقف خرید نفت از کشورهایی نظیر عربستان در صورت نپرداختن هزینه مالی به آمریکا به خاطر نقش آفرینی این کشور در جنگ اشاره کرده است.
او خطاب به سعودی ها گفت: گمان نکنید این گروه های وهابی ای که در نقاط مختلف دنیا راه انداختید و از آنها خواستید تا فیلم های ظلمت، توحش، سربریدن انسان ها و نابود کردن زندگی آنان را منتشر کنند در کنار شما خواهند ایستاد و یا از شما حمایت خواهند کرد، چرا که این گروه ها هیچ جایی در دنیا غیر از آغوش شما ندارند و یک روز نوبت به شما خواهد رسید و از همه جا به سوی شما سرازیر خواهند شد تا کار شما را یکسره کنند.
ترامپ رییس جمهوری جدید آمریکا در ماه های گذشته تا حدودی برخی از اصول سیاست خود در قبال منطقه را بیان کرده است از جمله موضع منفی خود در قبال ناتو، تمایلش به نابود کردن داعش و نگهداشتن متحدان سنتی آمریکا برای افزایش توان نظامی و وابستگی‌های امنیتی در منطقه. او از ولادیمیر پوتین رییس‌جمهوری روسیه تحسین و تقدیر کرد و به نظر می رسد ارتباط خوبی نیز با رجب طیب اردوغان ریس‌جمهوری ترکیه برقرار نماید و اردوغان نیز با خرسندی از انتخاب او، جزو اولین رهبرانی بود که پیروزی او را در انتخابات به وی تبریک گفت و از او برای سفر به ترکیه دعوت کرد.
دونالد ترامپ همچنین با اشاره به این نکته که هدف اصلیش نابودی داعش است و نه اسد، به قولی آب پاکی را روی دست کشورهایی مثل عربستان ریخت و این موضع وی، شانس همکاری واشنگتن – مسکو در تحولات منطقه را افزایش داده است. همکاری ترامپ با جبهه روسیه – ایران و سوریه می تواند بسیاری از معادلات منطقه را به نفع خاورمیانه تغییر دهد چرا که آمریکا به عنوان یک قدرت جهانی و ایران به عنوان قدرت منطقه ای و همسو با روسیه که بدون تردید در برخی مواقع حمایت چین، هند و پاکستان را نیز در پی خواهد داشت، می توانند بر بسیاری از بحران های خاورمیانه بخصوص در زمینه مبارزه واقعی با داعش تاثیر گذار باشند.
در مورد برجام نیز دونالد ترامپ در ابتدای تبلیغات خود موضعی ابتدایی اتخاذ کرد و سخن از پاره کردن آن به میان آورد، اما وقتی در جریان و عمق اهمیت آن و نیز پاسخ شدیدتر ایرانی ها قرار گرفت با عدول از سخنان خود از بازنگری در آن سخن به میان آورد که همین موضوع نیز اکنون به چالشی در دولت جدید وی تبدیل شده است.
در کنار او، اتحادیه اروپا به عنوان یکی از طرف‌های امضا کننده برجام، بر اجرای آن تاکید دارد و خواهان حضور فعال تر در بازار ایران هستند، از این رو این اتحادیه از هر آنچه که موجبات خدشه‌دار شدن برجام و مفاد آن گردد، پرهیز خواهد کرد.
به رغم همه بدبینی هایی که نسبت به دوران سیاسی ترامپ وجود دارد این احتمال می رود که با توجه به نقش تعیین کننده و برجسته ایران حتی بطور ناخواسته تحولات مثبتی را رقم بزند که به برقراری آرامش نسبی در منطقه خاورمیانه بیانجامد.
