به‌یاد دوستانمان در ۱۱ سپتامبر ۲۰۰۱
نویسنده: تد اسنایدر ــ Ted Sniderمترجم: م. نوری برگرفته از : وب‌سایت «Free ۲۱» ــ ۲۸ سپتامبر ۲۰۲۲ *
اولین رهبر سیاسی جهان که بعد از واقعۀ یازده سپتامبر به پرزیدنت «جرج. دبلیو. بوش» تلفن زد ولادیمیر پوتین بود. در اصل او پیش از آن، یعنی در روز هفتم سپتامبر به بوش تلفن زده بود تا به او هشدار دهد که با توجه به سیر وقایع او در انتظار واقعه‌ای است که از مدت‌ها پیش تدارک دیده شده است.
وقتی پوتین اصابت هواپیماها به برج‌های دوقلو را دید بلافاصله به پرزیدنت بوش تلفن زد تا تسلیت و همدردی خود را ابراز دارد. و به‌محض این که به دلیل حضور بوش در هواپیما نتوانست با او صحبت کند به «کوندولیزا رایس» تلفن زد و از وی خواست پیغام او را به بوش منتقل نماید. روز بعد پوتین موفق شد با بوش صحبت کند و به او اطمینان دهد که هر دو کشور در مبارزه علیه تروریسم در کنار هم خواهند بود.
گامی که پوتین برداشت بیش از همدردی و همبستگی با آمریکا بود. او حمایت کاملِ خود از هرآنچه را که بوش تصمیم می‌گرفت اعلام کرد. در روزهای آتی پوتین و بوش چهل دقیقه با هم مکالمه داشتند. ماه بعد پوتین پیشنهاد کرد اطلاعات امنیتی روسیه در مورد افغانستان را به ایالات متحده منتقل کند، به این کشور اجازه دهد از حریم هوایی روسیه برای کمک‌های بشر‌دوستانه استفاده کند، در عملیات جست‌وجو و نجات مشارکت نماید و حمایت نظامی خود به ناتو را در افغانستان افزایش دهد. او حتی با پیشنهادی آمریکایی‌ها را شگفت‌زده کرد و علی‌رغم نظر مخالف فرماندهان عالی نظامی روسیه پیشنهاد داد نیروهای نظامی آمریکا در آسیای مرکزی مستقر شوند، یا به‌عبارتی در قرقیزستان و ازبکستان پایگاه نظامی دایر کنند.
تبادل اطلاعات بین روسیه و آمریکا حائز اهمیتی فوق‌العاده بود. زیرا روسیه در دوران جنگ در افغانستان موفق به کسب اطلاعات مبسوطی در مورد این کشور شده بود. سازمان امنیت روسیه نقشه‌ای از اراضی افغانستان را در اختیار ایالات متحده قرار داد که به آمریکایی‌ها در جهت‌یابی در کابل و در بسیاری از کوه‌ها و غارهای افغانستان کمک کرد. یک سال قبل از یازده سپتامبر ۲۰۰۱، دقیقاً در ژوئن ۲۰۰۰ سازمان امنیت روسیه اطلاعاتی مبنی بر تهدیدات تروریستی از افغانستان را در اختیار آمریکا قرار داده بود.
پوتین آن موقع امیدوار به بهبود روابط روسیه با ایالات متحده و غرب بود و امید داشت حمایت و همکاری با ایالات متحده سطح روابط فیمابین را ارتقا دهد. پوتین تراژدی یازده سپتامبر را موقعیت مناسبی می‌دید تا به ایالات متحده نشان دهد که نظمی جهانی که در آن پوتین یک دوست محسوب شود امکان‌پذیر است. پوتین در سخنرانی نوامبر ۲۰۱۱ در واشنگتن گفت: بسیار حائز اهمیت است که تعاملات بین دو کشور در مبارزه با تروریسم تبدیل به رویداد ساده‌ای در تاریخ روابط روسیه و آمریکا نگردد بلکه آغازی برای همکاری و مشارکتی طویل‌المدت باشد.
روسیه به ایالات متحده برای پیروزی در جنگ با افغانستان کمک کرد، به آمریکایی که سال‌ها پیش شوروی را به تلۀ جنگ در همان کشور کشانده بود تا مغلوب شود. ولی روسیه بابت این کمک از ایالات متحده هیچ چیزی به‌عنوان قدردانی نگرفت. ناتو کماکان به گسترش خود در شرق اروپا ادامه داد و تا سال ۲۰۰۴ با پیشروی تا کشورهای بالتیک به مرز روسیه رسید.
رئیس سابق ادارۀ امنیت داخلی بریتانیا «فرانسیس ریچاردز» به نقل از کتاب «فیلیپ شورتس» می‌گوید: «ما پس از واقعۀ یازده سپتامبر به‌خاطر حمایت‌های پوتین واقعاً از او ممنون بودیم ولی سپاسگزاری چندانی از خود نشان ندادیم. من وقت زیادی صرف قانع کردن همه کردم که ما نباید از دیگران فقط کمک و خدمت بگیریم بلکه باید جبران هم بکنیم … من معتقدم که روس‌ها چنین احساسی دارند که در مورد ناتو سرشان کلاه رفته و واقعاً هم حق با آن‌هاست.»
رئیس‌جمهور چین «جیانگ زِمین» حملۀ تروریستی یازده سپتامبر را از تلویزیون دنبال می‌کرد. در کمتر از دوساعت پس از واقعه او به بوش تلفن زد تا ضمن ابراز همدردی حمایت خود از ایالات متحده را اعلام دارد.
برخورد چین با واقعۀ یازده سپتامبر پس از حملۀ آمریکا به افغانستان و پیچیده‌تر شدن این جنگ غامض‌تر شد. چین از یک‌سو نگرانیِ تداوم حضور نظامی ایالات متحده در کشور همسایه را داشت و از سوی دیگر از تهدیدات تروریستی طالبان که هم در سراسر جهان و هم در چین نفوذ داشتند بیمناک بود. چین در عین این که نگران حضور نیروهای نظامی آمریکا در مرز چین بود، از بابت متحد خود پاکستان هم که مجبور شده بود پایگاه‌های نظامی آمریکا در قلمروی سرزمینی خود و حمل‌و‌نقل تجهیزات نظامی از میان اراضی خود را تحمل کند نگرانی داشت. همچنین این احتمال وجود داشت که آمریکا دولتی طرفدار خود را در افغانستان بر سر کار آورد. وقتی جنگ افغانستان به درازا کشید چین نه دربست از طالبان حمایت کرد و نه از آمریکا، ولی روابط سیاسی با طالبان را آغاز کرد و حتی به آن‌ها سلاح داد.
ولی این واقعیتی است که رهبر چین در اولین ساعات پس از واقعۀ یازده سپتامبر بلافاصله با رئیس‌جمهور آمریکا تماس گرفت و اعلام حمایت نمود. «آندرو اسمال» در کتاب خود تحت عنوان «محور چین ــ پاکستان» ادعا کرده است که چین به آمریکا پیشنهاد تبادل اطلاعات امنیتی و مین‌روبی را داده است. و چینی‌ها حتی به اف. بی. ای اجازه داده‌اند دفتری در پکن دایر نماید ولی ایالات متحده قسمت اعظم پیشنهادات چین را رد کرده. ولی در هرحال این واقعیتی است که چین پیشنهاد کمک و همکاری را داده بود.
ایران هم پس از یازده سپتامبر به کمک ایالات متحده شتافت. پس از حملۀ تروریستی یازده سپتامبر، ایران بلافاصله در کنار ایالات متحده ایستاد و علیه طالبان و القاعده موضع‌گیری کرد. رئیس‌جمهور اصلاح‌طلب ایران «سید محمد خاتمی» در صدد بهبود روابط با ایالات متحده بود و تراژدی یازده سپتامبر را مانند روسیه و چین موقعیتی هر چند ناگوار ولی مناسب می‌دید تا دوستی و صمیمیت خود را اثبات کند.
ایران صدها عضو القاعده و طالبان را که به ایران گریخته بودند دستگیر کرد. ایران هویت بیش از دویست عضو متواری القاعده و جنگجویان طالبان به ایران را به سازمان ملل داد و بسیاری از آن‌ها را به کشور متبوعشان فرستاد. در مورد کسانی که امکان استرداد آن‌ها به کشور متبوعشان نبود ایران پیشنهاد کرد آن‌ها را در دادگاهی در ایران محاکمه کند. همچنین ایران یکی از خواسته‌های ایالات متحده را برآورده کرد و تعداد زیادی از فعالین القاعده را که آمریکا شناسایی کرده بود تحت پیگرد قرار داد، دستگیر کرد و تحویل داد.
ائتلاف شمال در افغانستان، مرکب از قسمت اعظم مبارزان ضدِ طالبان که پس از ورود نظامی آمریکا و متحدانش به افغانستان شکل گرفت تا حد زیادی مدیون ایران بود که آن را تأسیس کرد و در اختیار آمریکا گذاشت. ایران اجازه داد تا ایالات متحده از پایگاه‌های هوایی این کشور استفاده کند و در خاک این کشور عملیات جست‌وجو و نجات هواپیماهای سرنگون شده را انجام دهد. و علاوه بر این ایران اطلاعات امنیتی در بارۀ اهداف طالبان و القاعده را به آمریکا داد.
در اکتبر ۲۰۰۱ دیپلمات‌های ایران مخفیانه با مقامات آمریکا ملاقات کردند تا حذف طالبان از صحنۀ سیاسی و استقرار دولتی جدید در افغانستان را برنامه‌ریزی نمایند. بنابه اظهارات نویسنده و کارشناس ایران «تریتا پارسی» ایران در دسامبر ۲۰۰۱ در کنفرانس بن در تشکیل دولت پسا‌طالبان در افغانستان نقشی تعیین‌کننده داشت.
در مقابل ایران هم مثل روسیه پاسخی کمتر از هیچ گرفت: تنها چیزی که ایالات متحده به ایران داد قرار دادن این کشور در محور شرارت بود.
روسیه ، چین و ایران ، سه دشمن بزرگ آمریکا پس از واقعۀ یازده سپتامبر دست دوستی به‌سوی آمریکا دراز کردند. این ابراز دوستی نه فقط در حرف بلکه در عمل نیز بود. شاید امروز دنیای بهتری می‌داشتیم اگر ایالات متحده این دست‌ها را می‌فشرد و به قول «فرانسیس ریچاردز» قدردان بود و همانقدر که کمک گرفته بود جبران می‌کرد.
* https://free۲۱.org/im-gedenken-an-unsere-freunde-am-۱۱-september-۲۰۰۱/
(این مقاله ابتدا به زبان انگلیسی در تاریخ نهم سپتامبر درwww.antiwar.com منتشر شده است.)
