اکبرشالیزی نخستين فوتوژورنالیست و فیلمبردارآکادمیک سینمای افغانستان
نگارنده: زلمی رزمی
می‌دانیم که شاه امان الله با وارد کردن نخستین دستگاه سینماتوگراف به کشور، سرآغازی برای سینمای کشور رقم زد
اما شاید خیلی از ما با اولین عکاسان و فوتوژورنالیستان، فیلمبرداران و مستندسازان فیلمهای سینمایی درافغانستان و سال تأسیس موسسه افغان فلم آشنا نباشیم.
نخستين عکاس و فيلمبردارکشور را يقينا بايدمحمداکبرشالیزی، سونه رام تلوار، عبدالصمدآصفی و … دانست.
محمداکبرشالیزی دانش‌آموختهٔ معروفترین دیپارتمنت سینمایی هالیود درایالت کالیفرنیاست و سونه رام تلوار در انستیتوت پونه هند درس خوانده همچنان عبدالصمدآصفی در رشته عکاسی درآلمان آموزش دیده است
عکس ها و فیلمهای اخباری و مستندی که بوسیله آنان ضبط و فیلمبرداری گردیده، جزئی از اولین اسناد تصویری تاریخ کشورما بشمار میرود.
بنابران این سه تن را میتوان پدرعکاسی و فیلمبرداری و مستندسازان سینمای افغانستان نامید.
محمداکبرشالیزی که ازچند دهه بدینسو در ایالات متحده امریکا بسرمیبرد طی یک مصاحبه تیلفونی در موردپیشینه سینما درکشور چنین اظهارمیدارد:
زمانیکه من به کارژورنالیستیکی آغازکردم، درآنوقت هنوزنه تنها فیلمبرداری که آژانس خبررسانی کشورما فاقد فن عکاسی نیزبود و ما ازوقایع رسمی و تاریخی آن زمان عکس و تصویر مستندی اصلن دراختیار نداریم.
اکر عکسی هم موجودباشد،عکس هایی است که منابع خارجی گرفته شده است.
براساس همین نیازمندی شدید بود که در سال ۱۹۵۷ میلادی دولت تصمیم گرفت برای اولین بار کورس عکاسی درکابل ایجاد گردد
تعداد شاگردان شامل کورس ازده نفربیشتر نبودند
و معلم کورس یکنفرهندی بنام (سروپ چند رود) ازهند واردکابل شده بود.
پس ازمدتی من و زنده یاد سونه رام تلوارازجمله شاگردانی بودیم که با اخذ نمرات عالی این کورس را بپایان رسانیده و بعنوان عکاسان تعلیم دیده تحت سرپرستی مدیریت نشرات داخلی(ریاست مستقل مطبوعات)که مسئولیت آنرا درآن زمان محمدکریم شیون بعهده داشت، آغاز بکار کردیم و از وقایع رسمی تاریخی بطورمستندعکس میگرفتیم.
در اواخرهمان سال بود که بین ریاست مستقل مطبوعات و اداره اطلاعاتی سفارت امریکا قرارداد ایجاد یک کورس فیلمبرداری درعمارت (ریاست مستقل مطبوعات) نیزبه امضاء رسید، که اشخاص آتی شامل این کورس شده و تحت تربیه قرارداده شدند:
اینجانب محمد اکبرشالیزی، علی لونگین، دوکتورعلی مشتری، دشنه علومی، نادرمنیار، کریم حمیدی،غلام سخی وکیلی و سونه رام تلواروچند تن دیگر…
آموزگار این کورس ( کورت ونزیل) امریکایی بود.
اولین کارما شاگردان این کورس که درواقع اولین فیلم مستندسینمایی کشوربشمارمیرود، فیلمبرداری مراسم ادای نمازعید درمسجد عیدگاه به اشتراک پادشاه و صدراعظم کشور و مامورین عالیرتبه لشکری و کشوری و جمعیت بزرگی از نمازگزاران بود که بوسیله چهارکمره فیلمبرداری گردید.
و اما چون دولت فاقد دستگاه چاپ و لابراتوار بود، پروسس آن درایالات متحده امریکا صورت گرفت
سپس فیلم مستند پانزده دقیقه ئی سفرمحمدظاهرپادشاه افغانستان درسال ۱۹۵۸ به ترکیه ساخته شدکه کارگردان و فیلمبردارآن من بودم
همینطورفیلم مستند چهل دقیقه ای سفرشاه بکشورهندوستان در (نواررنگه) که توسط کورت وینزل امریکایی بهمکاری من و سونه رام تلوارفیلمبرداری و روی پرده سینما بنمایش عمومی درآمد
دومین فیلم مستندبطریقه رنگه مربوط به وادی بامیان بود که تحت نظراستادکورس با عنوان (کابل فیلم یونت) تهیه و نخست درسینماهای شهر و سپس ازطریق سفارتخانه های افغانی درخارج کشوربه سینماها و تلویزیون های جهان پخش و نشرشد
با اطمینان میتوان گفت که نمایش این فلم درمعرفی برخی آثارباستانی کشورما به جهانیان و جلب سیاحان و جهانگردان خارجی به افغانستان، فوق العاده تاثیرگذاربود .
در سال۱۹۵۹درچوکات مدیریت نشرات داخلی تحت سرپرستی حیدرژوبل یک شعبه ای بنام فیلمبرداری و عکاسی ایجادشد که من بحیث مدیرفیلمبرداری، شادروان صمد آصفی بحیث مدیرعکاسی، سونه رام تلواربه صفت عضوفیلمبرداری، غلام سخی وکیلی دربخش تخنیکی ، جان الدین کوهیار صدا بردار ، خالق علیل، انورصابری و جمیله واعظی بعنوان اولین زن افغان دربخش منتاژفیلم بکارآغازنمودند
درهمین سال فیلم مستندی ازکارپروژه سالنگ نیز توسط اینجانب ، سونه رام تلوار و غلام سخی وکیلی تهیه گردید همینطور فیلم مستند سفرشاه به مصر و یوگوسلاویا درسال ۱۹۶۰ و به تعقیب آن صدها فیلم مستند و اخباری تاریخی دیگر که همه درآرشیف افغانفلم موجود است.
اکبرشالیزی معتقد است که :
سینما چیزیست که در آن نمیتوان به حرافی و روایتگری پرداخت.
سینما یک زبان است و با تصاویرمتحرک پیام خودرا برای مخاطب منتقل میکند
و فیلم مستند اثری است که از طریق ارایه تصویری در صدد بازگویی یا معرفی یک حقیقت یا واقعیت بر پایه برخی مدارک موجودسخن میگوید.
تاسیس موسسه افغانفلم
سنگ تهداب ستدیوی افغانفلم با لابراتواری با حجم کوچک که در سال۱۳۴۳ خورشیدی مطابق ۱۹۶۴میلادی با کمک بودجه چهار صدهزاردالری دولت امریکا گذاشته شده بود در۲۳جوزا سال ۱۳۴۷مطابق( ۱۹۶۸ میلادی) تکمیل و توسط دوکتورانس وزیراطلاعات و کلتور وقت رسما افتتاح وابتدا محمداکبرشالیزی بعنوان اولین رئیس و سپس سلطانحمید هاشم، صمدآصفی، فیض محمدخیرزاده، جلالی، خالق علیل، مصطفی رسولی، عبدالمحمدغیاثی ، خالق علیل برای بار دوم، واحدنظری، انجنیرلطیف و صدیق برمک به ترتیب نوبت بعنوان روسای آن تعین و مقررگردیدند که هرکدام از دوران کارخویش کارنامه های ارزشمندی را بیادگارگذاشته اند.
صحت و سلامت و سعادت محترم شالیزی این خدمتگارگرانقدرعرصه سینمای کشورخویش را آرزو دارم.
