فطرتی انسانی

امرالدین نیکپی در اوایل دانشگاه ، داستان‌های مذهبی بسیاری دربارهٔ طرد…

جهان صلح وصفا!

امین الله مفکر امینی                   2025-19-06 جهانـی صلح وصفـــای بشربماتم کشیـــــده جـاهــــلانیکی برسیاستهای…

سرنوشت انسان امروز در چنگال مومیایی فروشان دیروز

نویسنده: مهرالدین مشید زنده گی مدرن در آینۀ زوال تاریخی در جهان…

سیمون دوبوار،- رفاقت و عشق اگزستنسیالیستی

Beauvoir, Simone de (1908- 1986). آرام بختیاری سیمونه و سارتر،- ازدواج سفید…

کتاب زبدۀ تاریخ

رسول پویان فسانه خوان وفسون سرگذشت موسارا مگـر خـرد بکــنــد حـل ایـن…

چرا مردان از زنان قوی تر نیستند؟ پروفیسور دکتر شمس سینا بخش…

حقیقت فرا ذهنی: بنیاد برترین واقعیت

ذهنیت به مفهوم تفکر٬ و تعقل از جوهر حقیقت٬ بنیاد…

ژرفنای فاجعه در افغانستان و سناریو های فراراه ی طالبان

نویسنده: مهرالدین مشید ستم طالبان و ایستادگی ملت؛ اراده مردم افغانستان…

پایداری

ثبا ت و پا یداری را نمانده  قدر و مقدارش چنان…

مهر پدر

دستت پدر ببوسم و سر هم به پای تومیخواهم آنچه…

نمونه هایی از کهنترین اشعار فارسی

تا بدانجا رسیده دانش من که بدانم همی که نادانم ( ابو…

ترامپ و بازتعریف روابط بین‌المللی؛ از تنش‌های ژئوپلیتیک تا دیپلماسی…

نویسنده: مهرالدین مشید ترامپ از دور زدن تنش های دیپلوماتیک تا…

چرا مردان از زنان قوی تر نیستند؟

پروفیسور دکتر شمس سینا بخش دوم درین جا می خوانید: -چطور میتواند یک…

پرتو عقل و خرد 

رسول پویان  جهان که در دل دانش می‏کند تابـش  به جهل تیره…

نامه‌ی سرگشاده‌ی محمدعثمان نجیب، بنیادگذار مکتب دینی-فلسفی من بیش از…

آقای ترامپ! تو نه در قامت یک سیاست‌مدار آمدی، نه به…

افغانستان، میان دو لبه تیغ؛ تحول نرم یا سقوط ساختاری

نویسنده: مهرالدین مشید نجات افغانستان در گرو راهی؛ میان تحول نرم…

دولت: کاملِ ناتمام...!

دولت یا خدمات عامه و زمانیکه توسط میثاق مردمی همانا…

فرق بین شادی و لذت

 محمدنعیم «کاکر خیلی ها فکر می‌کنند که شادی و لذت یکی…

شلینگ و هگل،- دعوای 2 فیلسوف دولتی

Schellig, F.W (1775- 1854 آرام بختیاری فلسفه شلینگ،- مفاهیم ناروشن، تعاریف ناتمام. شلینگ…

عید قربان

ای وطندار عید قربان شد قربانت شوم صدقه‌ی حال خراب و…

«
»

“امريکا تېروتنه کوي”

ملاعبدالسلام ضعيف

په 1988 ز.کال کله چې شوروي اتحاد پرېکړه وکړه چې له افغانستانه وځي هغه وخت کې 6+2 (شپږ ګاونډي او دوه امريکا او شوروي اتحاد) هېوادونه په ژينو کې سره را غونډ سول او د افغانستان په مورد يې له شورويانو اعتراف واخيست او يو مهالویش يې اعلان کړ چې ووځي، خو په هغو خبرو کې نه افغانستان په نظر کې ونيول سو، نه د افغانستان ابادي او نه د افغانستان راتلونکي ته پام وسو.

پايله دا سوه چې د جنګ مخه ونه نيول سوه؛ بلکې کورنی جنګ پيل سو او افغانستان پکې تباه سو چې تر اوسه يې موږ ناوړه اغیز او نتیجه وينو.

اوس هم امريکايان په ورته شکل غواړي په افغانستان کې هماغه تېروتنه تکرار کړي، دوی غواړي چې ګاونډي او هغه هېوادونه چې د 1988 ز. کال په قضيه کې دخيل ول، هغوی بيا دخيل کړي او د افغانستان په سرنوشت کې هغوی ته هم ونډه ورکړي.

خو دغه ډول سیاسي معادله چې يو ځل ترسره سوې ده بيا تکرار يې نه ممکن دی، نه ګټه رسوي او نه د افغانستان موضوع حل کولای سي.

په دا اوس نژدو کې چې امريکا له طالبانو سره د سولي خبرې پيل کړي ، درې تېروتنې یې وکړې:

لومړی: د ابوظبۍ غونډه کې يې نور هېوادونه د افغانستان په سرنوشت کې را شريک کړل، چې دا د طالبانو لپاره هم يوه اشتباه وه چې بايد په همدې بسنه وکړي او بيا دا ډول اشتباه تکرار نه سي، او که په دې لاره کې پر دوی هر څومره فشارونه راځي د لوی هدف ته د رسېدو په خاطر دې وزغمي.

دوېم: د دغه مجلس اجنډا چې له مخکې نه په ډيسمبر مياشت کې په قطر کې موافقه ورباندې سوې وه چې د امريکايانو د وتلو مهالوېش او اوربند خبره به څېړل کېږي، له هغې اجنډا څخه امريکايان بلې خواته ولاړل او د افغان حکومت د ګډون او نور موضوعات يې ور شامل کړل.

درېیم: دوی دا تېر اوولس کاله په افغانستان کې جنګ کړی دی، پر طالبانو يې هيڅ نوعه رحم نه دی کړی، د زور، فشار، بندي کولو او د توهين هرڅه يې وکارول آن تر فتواوو پورې؛ خو دا هرڅه يې بې نتيجې ول، اوس خليلزاد چې دنده يې سوله راوستل دي، غواړي بېرته هماغه مسير تعقيب کړی چې اوولس کاله يې تجربه کړی دی او هيڅ نتيجه يې نه ده ورکړې، غواړي د فشار په مټ طالبان يو څه ته راولي، چې دا کار د سولې لپاره د دوی په نيت کې شکونه را پيدا کوي، د څو عواملو له امله دا کار ګټه نه لري:

لومړی: د افغانستان په سرنوشت کې د نورو هېوادونو دخيل کول ناکامه طريقه ده؛ ځکه چې د افغانستان موقف دومره قوي نه دی چې د دغو هېوادونو رقابت ته په پام سره خپلې ګټې خوندي کړي؛ بلکې د هغوی د ګټو او اهدافو ښکار کېږي.

دوېم: طالبان او په مجموع کې ټول افغانان د هغه څه تکرارېدل نه غواړي چې په 1988 ز. کال کې وسول.

درېيم: دا کار د طالبانو ترمنځ مشکلات پيدا کوي او طالبانو ته د خپل صف اتحاد او اتفاق ترټولو مهم دی.

څلورم: که په دې پروسه کې د سيمې ځينې هېوادونه دخيل کړل سي، ځينې نور هېوادونه له هغو سره حساسيت پيدا کوي؛ نو مجبور دي چې بيا هغوی هم دخيل کړي، او که ځينې ګاونډيان را دخيلوي بيا مجبوره دي چې ټول ګاونډيان را دخيل کړي، د ټولو هېوادنو په را دخيل کولو کې بيا د افغانستان مقام کمزوری دی او بيا ستونزه د افغانانو له لاسه وځي او نورو لاسونو ته لوېږي.

امریکا د طالبانو مقابل کې ډول ډول فشارونه کارولي او کاروي یې، همدا اوس د نورو فشارونو تر څنګ؛ انتخابات د امریکا یوه بله پر طالبانو د فشار وسیله ده چې دوی یې کاروي، تبلیغات ورته کوي چې انتخابات کیږي او دادی نوملېکنه هم ورته وشوه.

فکر کیږي لکه پخوا چې طالبان د امریکا هر ډول فشارونو ته کلک دریدلي دي، له دي وروسته به هم طالبان د امریکا د فشار هرې طریقې ته کلکه اوږه ورکړي، او په کومه برخه کې به د امریکا فشار ونه مني، که طالبانو پخوا یا اوس تیروتنه کوي، د کوم فشار تر تاثیر لاندي راځي، بیا به مجبوره وي چې  د فشار په مقایسه څو برابره درنه بیه پري کړي.

نو بناً څه چې په سياسي لحاظ خليلزاد تکراروي او يا به د امريکايانو  تګلاره همدا وي نو دا د سولي لاره نه؛ بلکې دا يو سازش دی چې دوی يې په مخه وړي او نتيجه نه ورکوي؛ ځکه چې دوی اوولس کاله همدا سازشي طریقې استعمال کړي خو کومه ګټه يې ورته ونه کړه.

 

حل لاره:

د موضوع حل داسې را  وتلای سي چې امريکايانو د طالبانو نظام له منځه وړی دی، تر دوه لکه ډېر طالبان او افغانان يې په شهادت رسولي دي او تر دوه لکه زيات يې په زندانونو کې توهين کړي، تعذيب کړي چې تر اوسه هم ځينې په ګوانتانامو او ګڼ شمېر يې په افغانستان کې د دوی په زندانونو کې بنديان دي، دوی يې له ټولو حقوقو څخه محروم کړي، دنيا ته يې د ترورستانو په نوم معرفي کړي دي، د دوی سياسي او اقتصادي ارزښت يې له منځه وړی يا يې داغداره کړی دی، نو د طالبانو او امريکايانو ترمنځ د بې باورۍ يو لویه فاصله موجوده ده او د دوی ترمنځ يو لوی حساب پروت دی.

ښه به دا وي چې دا حساب تصفيه سي او د دوی ترمنځ د اعتماد يوه فضا را منځته سي او طالبان په دې مطمئن سي چې امريکايان له افغانستانه وځي او بيا وروسته هم د پيسو يا زور يا بل څه له لارې د افغانستان په چارو کې مداخله نه کوي او په مستقبل کې پر افغانانو يوه تحميلي اداره نه غواړي او له سولې وروسته بيا جنګ ته لمن نه وهي او د افغانستان مستقبل په سوله او ثبات کې راځي، دا موضوعات له طالبانو سره مطرح او نهایې سي او له دې وروسته بين الافغاني ډيالوګ پېل سي، هيچاته اجازه ورنه کړل سي چې د افغانستان په سرنوشت کې مداخله وکړي، نور افغانان په خپل منځ کې سره کښېني او د هېواد په راتلونکي، د هغه په اقتصاد، د حکومت او نظام پر جوړښت، اساسي قانون، د حکومت پر نوعيت او نورو اساسي اصلاحاتو فکر وکړي او اتفاق ته ورسېږي، بين المللي ټولنه يوازې د ګاونډيانو عدم مداخله تضمين کړي او د افغانانو د پرېکړو ملاتړ وکړي.

لومړۍ مرحله: د امریکا او طالبانو تر منځ مخامخ خبرې وشي، او تر یو معین وخت پورې انتخابات په تعلیق کې ولویږي.

دوېمه مرحله: کله چې د امریکا او طالبانو ترمنځ توافقات وسوه،  بیا بین الافغاني مذاکرات پېل، ټول افغان طرفونه به پکې برخه لري.

همدا د افغانستان لپاره ترټولو ښه لاره ده چې بيا کولای سي نړيوالو ته تضمين ورکړي چې بيا به افغانستان د دوی پر ضد نه کارول کېږي.

نو که امريکايان غواړي همدغه يې لاره ده، او که په سازش، دسيسو او زور باندې څه غواړي دا نتيجه نه لري، هغه د جنګ برخه ده، او که دوی بيا هم دا خبرې کوي معنا يې دا ده چې دوی لا هم د جنګ ستراتيژي يوې ډيپلوماټيکي او سياسي ستراتيژۍ ته کاملاً نه ده تغير کړې.