Karl May 1842 – 1912

نصرت شاد 

                         کارل مای ، نویسنده جوانان پیش از جنگ .

کارل مای ( 1912 – 1842 ) پرخواننده ترین نویسنده جوانان در آلمان تا سال 1945، خالق رمانهای ماجراجویانه سفرنامه ای هیجان برانگیز است . در آثار او غیر از تمایلات صلح جویانه و ضد امپریالیستی ،علایق هومانیستی و گاهی هم انسان ستیزانه نیز مشاهده میشوند . او گرچه شغل معلمی آموخته بود ولی حدود 8 سال از عمر خود را بجرم دزدی و جعل اسناد و حیله وفریب در زندانهای دولت پرویس در آلمان گذراند .وی از خانواده ای فقیر و پر بچه برخاسته بود و چند نسل از اجداش کارگر رشته ریسندگی و بافندگی بودند .

یکی از انتقادهای وارد بر او اینست که در زمان استعمار غرب در خاورمیانه و آمریکای شمالی، او برتری پیشرفت صنعتی و فرهنگ مسیحی را بر فرهنگهای کشورهای جهان سوم آنزمان توجیح میکند . امروزه او را یکی از موفق ترین داستانسرایان آلمانی بشمار می آورند . او حتی امروزه خوانندگان بیشماری مخصوصا میان جوانان دارد .

کارل مای در یک کتابخانه دولتی در محل کارش با رمانهای سرگرم کننده قرن 18 و قرن 19 آشنا شد و بعدها این آثار را ” ثروت زندگی “نامید ، چون برای او جهان رمان ، واقعیت شده بود . وی بعدها در مصاحبه ای گفته بود ” بر اثر مطالعه زیاد رمان در نوجوانی ، جهان برای من رمان و رمان برای من جهان شده بودند ” .

منقدین ادبی مراحل نویسندگی کارل مای را به 4 مرحله تقسیم میکنند . یکم ، داستانها و نوولهای آغازین ، دوم ، رمان های جنجال برانگیز ، سوم ، داستانها و سفرنامه های جوانان ، چهارم ، آثار سنبلیک و استعاره ای پایانی . او آثار پایانی خود را اتوبیوگرافیک و ادامه مرحله استعاره ای ادبیات سفرنامه ای و ماجراجویانه خود میدانست .

در نقطه عطف عبور از قرن 19 به قرن بیست و بعد از مشهوریت عظیم ادبی کارل مای، بعضی از رسانه های غرض ورز کوشیدند تا زندگی خصوصی نویسنده را زیر ذره بین ببرند و ادعا کنند که او مادرزاد و از نظر ژنتیک آدمیست خلافکار و مجرم چون در آثارش نیز به لاف زنی و اغراق میپردازد و جهانی رمانتیک و غیرواقعی در باره کشورهای خارجی به خورد جوانان میدهد .

قهرمانان غالب آثار کارل مای دارای صفاتی مانند غرور و جرئت و فداکاری و صداقت و وفا هستند و در لحظه مرگ به مسیحیت روی می آورند . در رمانهای پیرامون سرخ پوستان آمریکا نیز آنان در یک زندگی مسالمت آمیز و دوستی با مهاجران سفید پوست زندگی میکنند و اغلب بین شان روابط عمیق رفاقت و همبستگی و کمک متقابل وجود دارد . در آثار او طبیعت کشورهای خاورمیانه و امریکا بصورتی زیبا و رمانتیک توصیف میشود .

کارل مای در جواب منقدین اش گفته بود ” موضوع من مشکل بشریت در فرد است . انسان یک درام است و نه یک فرد مجزا . در سرزمین انسانهای نجیب و باشرف، انسان در صلح ابدی خواهد زیست و مکتب درد و رنج پایان خواهد یافت .” امروزه داستانهای مسافرتی کارل مای به کشورهای خاور میانه را موفق ترین آثار سرگرم کننده ادبیات آلمانی بشمار می آورند . در مرکز غالب داستانهایش انسانهای اخلاقی و بدون عیب قرار دارند . او خالق داستانهای سرگرم کننده هیجان برانگیز و جنجالی برای جوانان و نوجوانان است .

کارل مای در باره کوه و صحرا و کویرهای کشورهای خاورمیانه یک مجموعه اثر 6 جلدی نوشت . بعضی از رمانهای اینگونه مجموعه عنوانهای فارسی و ایرانی دارند . در بعضی دیگر از آثارش او در باره غرب و طبیعت وحشی قاره امریکا در دهه 1860 مینویسد . در رمان چند جلدی سرخپوستی ” وینه تو ” او دوستی عمیق میان یک سفید پوست مهاجر اروپایی و رئیس یک ایل سرخپوستی در امریکا را توصیف میکند . در دهه 1960 رمانهای رئالیستی سرخپوستان وینه تو بصورت فیلم درآمد . کارل مای خالق داستانهای روستایی نیز است . سالها رمانهایش پرفروش ترین کتابها در تاریخ ادبیات آلمان بودند . غالب رمانهای او نزد جوانان به چاپهای میلیونی رسیدند .

کارل مای سالها از نام مستعار هوهنتال استفاده کرد . او در جوانی معلم و روزنامه نگار بود . وی در کودکی تا سن 5 سالگی کور و نابینا بود . و در جوانی موقع ترک خانه برای والدینش یاد داشتی از خود بجا گذاشت که در آن نوشته بود ” اینقدر بر اثر کار انگشتان تان را خونین نکنید . من میروم تا کمکی بیاورم ” . او بعد از اینکه در سال 1874 از زندان آزاد شد در سال 1875 شروع بکار نویسندگی برای یک روزنامه ولایتی نمود . بعد از مرگ بیاد و بنام کارل مای موزه سرخ پوستان را در شرق آلمان در شهر رادبویل افتتاح کردند که مرتب مورد بازدید کودکان و بزرگسالان قرار میگیرد

     از جمله آثار او –  تا عمق اردستان ، رمان ونی تو ، اردستان و چینستان ، از میان کویر ، گنج در دریاچه نقره ، در سرزمین گرگهای نقره ای ، صلح روی کره زمین ، سفر به شرق ، مجموعه داستانهای سفرنامه ای ، شور هند پیر ،و شیطان و ایشاروک  هستند . مجموعه آثار 70 جلدی او در سال 1961 منشر شد .

آرنو شمیت آثار نوشته شده او در طول 60 سال را اوج عالی ادبیات آلمانی نامید . قهرمانان آثار او معمولا آدمهای ساده و صادق و عادلی هستند که حامی تهیدستان و ناجی بی گناهان هستند . محل اتفاق داستان معمولا در کشورهایی مانند ترکیه و ایران و کشورهای عربی یا در غرب قاره امریکا است . مشهورترین قهرمانان آثار او در شرق،” قره بن نامزی” و در غرب،” شاترهند مشت زن پیر” نام دارند . قهرمانان آثاراو معمولا خصوصیات اسطوره ای- افسانه ای دارند که به آزادی اسیرشدگان می پردازند .

رمانهای کارل مای غیر از ساختار عالی دارای هیجانات بیرونی نیز هستند گرچه افراد از نظر خصوصی به صفات سیاه و سفید یا خوب و بد تقسیم میشوند . آرنو شمیت مدعی است که غالب رمانهای او مبلغ یک ارزش مذهبی استعاره ای هستند . هنر عظیم کارل مای در آنجاست که گرچه او آنزمان به خارج سفر ننموده بود ولی در داستانهایش بصورت خالق العاده ای به شرح و توصیف طبیعت و جامعه و مردم کشورهای خارجی میپردازد که خواننده و منتقدین ادبی را شگفت زده نمود . کارل مای در پایان عمر سفری به خاورمیانه و در سال 1908 سفری به امریکا نمود و با سرخپوستان در آنجا تماس برقرار کرد و مورد استقبال آنان قرار گرفت .

                    ————————————————————–

اگر امکان دارد لطفن مقاله را همراه عکسی از کارل مای درج کنید .

Nushad@web.de