آمریکا: آسیای مرکزی از میراث شوروی دست بکشد
نویسنده: ولادیمیر پروخواتیلوف
مترجم: ک. رادین
برگرفته از : سایت روسی «بنیاد فرهنگ استراتژیک»، ۱۲ مارس ۲۰۲۱
هدف طرح تدوین شده «آسیای بزرگ» توسط «فردریک استار»، ضمن تکیه بر ادغام پنج جمهوری آسیای میانه با افغانستان و پاکستان تحت کنترل واشنگتن، بیرون راندن روسیه و چین از منطقه است … آسیای مرکزی میتواند به مرکز انرژی قاره اروآسیا تبدیل شود و انرژی را نه تنها به جنوب، به افغانستان بلکه به اروپا نیز بفروشد. در این چارچوب «بحث فکری» که به آن رستم محمودوف و فردریک استار گرایش دارند، بی‌مورد می‌شود.
پرتال آمریکایی شبکه تحلیلی آسیای میانه مقاله‌ای از دانشمند علوم سیاسی ازبک «رستم محمودوف» را به‌نام «آیا فضای پس از شوروی ضروری است و ادغام آسیای میانه و افغانستان چقدر واقعی است؟» منتشر کرد. نویسنده ازبک، ضمن مراجعه به طرح و ایده نویسنده «آسیای مرکزی بزرگ»، « فردریک استار» دعوت به «بحث فکری» درباره «بازاندیشی در ماهیت ژئوپلیتیکی منطقه» می‌کند. «استار» مدعی است که مفهوم «فضای پس از شوروی» مبرم نیست، بلکه مفهوم آسیای میانه باید گسترش یابد و افغانستان نیز شامل آن شود. « استار» در سال ۲۰۱۷ در مصاحبه با رسانه‌های ازبکستان کسانی را که منظورشان از آسیای مرکزی مجموع پنج جمهوری سابق شوروی است را مورد انتقاد قرار داد. طبق گفته او حاملان چنین دیدگاه‌هایی «در گذشته شوروی گیر کرده‌اند»، اما «وقت آن است که به آینده و به جلو نگاه کنیم». تا آنجا که به افغانستان مربوط می‌شود که آنرا «استار» به آسیای مرکزی اضافه می‌کند، وی می‌نویسد، باید آنرا نه به‌عنوان منبع مشکلات، بلکه به‌عنوان منبع ثروت آینده درک و تلقی کرد. شبکه تحلیلی آسیای میانه، یک برنامه منطقه‌ای است که توسط گروهی از کارشناسان تحت رهبری «استار» و بنابه سفارش وزارت امور خارجه آمریکا در چارچوب برنامه‌های مطالعات آسیای میانه ایجاد شده است. هدف طرح تدوین شده «آسیای بزرگ» توسط «فردریک استار»، ضمن تکیه بر ادغام پنج جمهوری آسیای میانه با افغانستان و پاکستان تحت کنترل واشنگتن، بیرون راندن روسیه و چین از منطقه است. لوکوموتیو چنین «ادغامی» باید ازبکستان باشد. در سال ۲۰۱۸ «قدرت نرم» آمریکایی به ازبکستان آمد: در این جمهوری نخستین سازمان عمومی غیر‌دولتی یک‌دهه‌و‌نیم گذشته به‌نام «شوراهای آمریکایی برای مطالعه بین‌المللی» ثبت شد. امروز در آسیای مرکزی شبکه وسیعی از منابع اطلاعاتی هوادار غرب و «بحث فکری» راه‌اندازی شده است که «استار» و «محمودوف» به آن فرخوان می‌دهند و در حال حاضر هم در جریان است. برای نمونه، مقاله «رستم محمودوف» با نسخه تاجیکی آسیا پلاس و برخی دیگر که با بودجه ملی در حمایت از دمکراسی (یا موقوفه ملی برای دمکراسی) تأمین مالی شده‌اند، تجدید چاپ شدند. «فردریک استار» معمار استراتژی آمریکا در آسیای میانه در سفر اخیر خود به ازبکستان هرگز از یادآوری اینکه روسیه و چین در زمان خود آسیای مرکزی را تسخیر کرده‌اند، خسته نشد، از‌این‌رو جمهوری‌های آسیای مرکزی نباید امروز به‌سمت «اشغال‌گران» پیشین، بلکه به‌سمت جنوب ــ هند، پاکستان و افغانستان حرکت کنند.
در این میان نظارت بر افکار عمومی توسط کارشناسان پنتاگون نشان می‌دهد که در ازبکستان، قزاقستان، قرقیزستان و تاجیکستان، روسیه بیشترین محبوبیت و سمپاتی ( ۸۰ درصد از پاسخ‌دهندگان) را دارد، چین بسیار کمتر (۴۶ درصد) و تنها ۳۰ درصد ساکنان، آمریکا را ترجیح می‌دهند. برای چندین دهه جمهوری‌های آسیای میانه در چارچوب یک دولت، یک سیستم اجتماعی ــ سیاسی وجود داشتند. در جنگ کبیر میهنی ۱/۵ میلیون ازبک رزمیدند، ۶۴۰ هزار نفز از آنها زخمی شدند، ۴۲۰ هزار نفر کشته شدند. ازبکستان شوروی سوسیالیستی در جنگ ۱۵ لشکر و تیپ را تکمیل می‌کرد. آمریکا قادر به چه مخالفتی با این واقعیات است؟ بازگشت ستیزه‌جویان سلفی از خاورمیانه در چارچوب برنامه‌های « هومان تریین سیستم» ( برنامه پشتیبانی ارتش، آموزش ــ دکترین آمریکا که با استخدام پرسنل علوم اجتماعی مانند انسان‌شناسی، جامعه‌شناسی و علوم سیاسی فرماندهان و کارکنان ارتش را از درک جمعیت محلی در مناطقی که مستقر شده‌اند یاری دهد، مترجم) که در عراق و افغانستان مورد استفاده قرار گرفت، اما به‌خاطر اعتراضات دانشمندان آمریکایی منحل شد؟ اخیراً بانک توسعه آسیا که بزرگ‌ترین سهامدار آن آمریکا و ژاپن است توافق‌نامه‌ای را درباره تأمین اعتبار ساختمان خط انتقال برق ازبکستان سورخان ــ پولی ــ خمری امضاء کردند. گزارش می‌شود که ساختمان این خط امکان تحویل برق از ازبکستان به افغانستان را ۷۰ درصد افزایش می‌دهد ــ تا ۶ میلیارد کیلو وات ساعت در سال. این پروژه بودجه ازبکستان را تکمیل و برق‌رسانی افغانستان را بهبود می‌بخشد، اما مشکل کمبود انرژی در سایر جمهوری‌های آسیای میانه را حل نخواهد کرد. خط در دست احداث که برای ظرفیت ۵۰۰ کیلو وات برآورد شده است نیروی برقی برای دیروز است و امکان انتقال برق اضافی در مسافت‌های طولانی را نمی‌دهد. در این میان صدور نیروی برق به فراتر از مرزهای آسیای میانه با کسری آن در منطقه که هم ازبکستان و هم تاجیکستان به اجرا در‌می‌آورند، در تحلیل نهایی برای طرح و ایده آمریکایی «آسیای میانه بزرگ» عمل می‌کند. چیزی که هست در این اواخر ازبکستان در حال گام برداشتن به‌سوی اتحادیه اقتصادی اوروآسیا و روسیه است. در دسامبر سال ۲۰۲۰ ازبکستان به‌صورت ناظر در اتحادیه اقتصادی اوروآسیا حضور یافت و ۳۱ ژانویه ۲۰۲۱ ازبکستان برای نخستین بار در جلسه آن شرکت کرد. در این جلسه رئیس هیأت ازبکستان به مسئله تقویت همکاری‌های صنعتی به‌ویژه در زمینه انرژی توجه کرد. شرکت‌های روسی برای مدرنیزه کردن ظرفیت نیروی برق ازبکستان کمک می‌کنند. دومین مرحله نوسازی بزرگ‌ترین نیروگاه برق آسیای مرکزی، نیروگاه حرارتی سیردریا به پایان رسید. با پایان مرحله سوم، ازبکستان میتواند کسری برق را کاهش دهد. این نیروگاه برق با کمک شرکت مهندسی و ساخت برق روسیه «سیلوویه ماشینی» مدرن‌سازی می‌شود. تجهیزات برای نیروگاه حرارتی سیردریا توسط کارخانه تولید فلزات لنینگراد، کارخانه «الکتروسیل»، « راسنی کوتلشچیک»، کارخانه توربین کالوگا تولید می‌شود.
پیوستن ازبکستان به پروژه‌های انرژی اتحادیه اقتصادی اروآسیا امکان شروع ساختمان خط انتقال نیرو ۱۱۵۰ و خط انتقال جریان دائم را می‌دهد ــ این مسئله اوج تفکر تکنولوژیکی جهانی است. در زمان کنونی فقط روسیه است که دارای چنین فناوری‌هایی است. ولتاژ فوق‌العاده بالا تلفات را کاهش می‌دهد و امکان انتفال انرژی را در هر مسافتی تقریباً بدون تلفات فراهم می‌کند. چنین خطوط انتقال برق می‌توانند موضوع کمبود انرژی در منطقه را برطرف کنند. آسیای مرکزی میتواند به مرکز انرژی قاره اروآسیا تبدیل شود و انرژی را نه تنها به جنوب، به افغانستان بلکه به اروپا نیز بفروشد. در این چارچوب «بحث فکری» که به آن رستم محمودوف و فردریک استار گرایش دارند، بی‌مورد می‌شود.
