سخنی چند در باره ضرورت تشکیل مجلس موسسان(3)
« پیش زمینه ای جهت بحث و گفتگو»
تهیه و تدوین : فرشید یاسائی
…اپوزیسیونی که با تشکیل مجلس موسسان موافقت دارد، اگر اعتقاد به آزادی و دمکراسی هم دارد ، میتواند بخوبی کنار هم برای یک هدف مشخص از حکومت دیکتاتوری اسلامی فعلی عبور کند.
تجمع حول یک هدف مشترک :
تشکیل مجلس مؤسسان به اپوزیسیون این امکان را می‌دهد که حول یک هدف مشترک، یعنی ایجاد یک نظام دموکراتیک و آزادیخواه، گرد هم بیاید. این وحدت در اهداف میتواند به تقویت عزم و اراده گروه‌ها کمک کند و در برابر چالش‌های موجود مقاومت بیشتری ایجاد کند. مجلس مؤسسان میتواند فضایی برای همفکری و همکاری میان گروه‌های مختلف اپوزیسیون فراهم کند. این همکاری میتواند به تبادل نظر، ایده‌ها و استراتژی‌های مختلف کمک کند و به جمع‌بندی نظرات مختلف برای تدوین منشور سیاسی مشترک منجر شود. با توجه به اینکه هدف مشترکی در نظر گرفته شده است، اپوزیسیون میتواند به توسعه استراتژی‌های مشترک بپردازد. این استراتژی‌ها میتواند شامل فعالیت‌های مدنی، کمپین‌های اطلاع‌رسانی و اعتراضات مسالمت‌آمیز باشد که همه گروه‌ها به آن پایبند باشند. حتی در شرایطی که اپوزیسیون متنوع است، حفظ تنوع و احترام به اختلافات میتواند به غنی‌تر شدن فرآیند کمک کند. در مجلس مؤسسان، گروه‌ها می‌توانند نقاط قوت خود را معرفی کنند و در عین حال به تفاوت‌های خود احترام بگذارند.
وجود یک مجلس مؤسسان که نشان دهنده همکاری و همبستگی اپوزیسیون باشد، میتواند به جلب حمایت عمومی کمک کند. مردم به‌طور طبیعی تمایل دارند از گروه‌هایی حمایت کنند که نشان‌دهنده همکاری و همدلی در میان اعضای خود هستند. اگر اپوزیسیون بتواند یک مجلس مؤسسان را تشکیل دهد که بر اصول آزادی و دموکراسی تأکید کند، مشروعیت و اعتبار خود را در میان مردم و نهادهای بین‌المللی تقویت خواهد کرد. این مشروعیت برای پیشبرد اهداف اپوزیسیون لازم است
*****
قبل از اینکه وارد تجربیات کشورهای دیگر در تاسیس مجلس موسسان صحبت کنیم، بد نیست سخنی هم در مورد تاسیس مجلس موسسان در خارج از کشور به گفتگو بپردازیم. چنانکه میدانیم حکومت اسلامی در شرایط حاضر با دیکتاتوری و ایجاد حکومت وحشت ، تمام در ها را برخود بسته و تحمل کوچکترین اعتراضی را ندارد. لذا اپوزیسیون خارج از کشور ناچار است مجلس موسسان را در خارج از کشور تاسیس کند. راه سختی اما شدنی است البته اگر اعتقاد به رهایی کشور از چنگ اهریمنان را داریم.
تشکیل مجلس مؤسسان در شرایطی که حکومت دیکتاتوری اجازه فعالیت آزاد سیاسی و اعتراض را نمی‌دهد، به‌ویژه در شرایطی که اپوزیسیون پراکنده است، چالش‌های زیادی دارد. با این حال، راهکارهایی برای ایجاد چنین نهادی در خارج از کشور وجود دارد که می‌توانند در نظر گرفته شوند. برخی از این راهکارها عبارتند از:
همبستگی میان گروه‌های اپوزیسیون!
یکی از بزرگ ترین چالش ها پراکندگی اپوزیسیون کشور ما است. برای موفقیت مجلس مؤسسان، ابتدا باید نیروها و افراد مختلف حول یک هدف مشترک به ائتلاف برسند. این ائتلاف میتواند از طریق گفتگوی مستمر و شفافیت در اهداف و استراتژی‌ها به دست آید. ایجاد کمیته‌های مشترک میتواند به هماهنگی بیشتر کمک کند. اپوزیسیون خارج از کشور میتواند نشست‌های بین‌المللی برگزار کند که شامل نمایندگان گروه‌های مختلف و صاحب نظران سیاسی، حقوقی و اجتماعی باشد. این نشست‌ها میتواند به تدوین چارچوب‌های اولیه برای تشکیل مجلس مؤسسان کمک کند.
جلب حمایت از کشورهای خارجی و سازمان‌های بین‌المللی میتواند برای ایجاد یک مجلس مؤسسان در تبعید اهمیت داشته باشد. این حمایت‌ها میتواند شامل ارائه امکانات، تأمین امنیت و حتی به رسمیت شناختن مجلس مؤسسان به‌عنوان نماینده قانونی اپوزیسیون باشد. برای پیگیری این هدف، اپوزیسیون میتواند یک نهاد مشترک یا پلتفرمی آنلاین ایجاد کند که همه گروه‌های مخالف در آن مشارکت داشته باشند. این نهاد میتواند به‌عنوان مرجع اصلی برای تصمیم‌گیری‌های سیاسی عمل کند.
حضور چهره‌های سیاسی ، فرهنگی ، هنری ، ورزشی ، حقوق بشری…. شناخته شده که مورد اعتماد مردم هستند، میتواند به اعتبار و مشروعیت مجلس مؤسسان کمک کند. افراد تأثیرگذار می‌توانند مردم را به پشتیبانی از این نهاد ترغیب کنند. نقش رسانه‌های مستقل و بین‌المللی در پوشش فعالیت‌های مجلس مؤسسان بسیار حیاتی است. اطلاع‌رسانی گسترده به جامعه بین‌المللی و مردم داخل کشور میتواند به تقویت این نهاد و افزایش حمایت‌های مردمی کمک کند.
کاربرد ابزارهای دیجیتال و فناوری‌های نوین:
استفاده از پلتفرم‌های دیجیتال برای ایجاد مشارکت گسترده از ایرانیان خارج و داخل کشور میتواند یک راهکار مؤثر باشد. اپلیکیشن‌ها ، وب سایت‌ها و شبکه‌های اجتماعی می‌توانند ابزارهای مهمی برای سازماندهی و هماهنگی باشند. با وجود چالش‌های فراوان، ترکیب این راهکارها میتواند به تشکیل یک مجلس مؤسسان خارج از ایران کمک کند، به شرطی که اپوزیسیون به یک برنامه جامع و استراتژیک متعهد باشد.
مقدمات تشکیل مجلس موسسان در خارج از کشور چیست. چه راهکارهائی میتواند مفید باشد تا نیروهای پراکنده بتوانند بیکدیگر برای یک هدف مشخص ، نزدیک شوند؟
تشکیل مجلس موسسان در خارج از کشور، به ویژه در شرایطی که کشور در وضعیت بحرانی یا تحت رژیم سرکوبگر قرار دارد، نیازمند یک سری مقدمات و اقدامات پیچیده است. این فرایند شامل هماهنگی میان نیروهای پراکنده، ایجاد یک بستر دموکراتیک و مورد توافق برای نمایندگی و یافتن راهکارهای مشترک برای همکاری است. برای این منظور، موارد زیر میتواند به عنوان مقدمات تشکیل مجلس موسسان در خارج از کشورمفید باشد:
تعریف هدف و چشم‌انداز مشترک:
اولین گام تعریف یک چشم‌انداز مشخص و قابل فهم است که همه گروه‌ها و افراد را حول یک هدف واحد جمع کند. این هدف باید شفاف و همسو با نیازهای مردم داخل کشور باشد، به طوری که اختلافات ایدئولوژیک و شخصی به حاشیه رانده شوند.
ایجاد یک پلتفرم ارتباطی مؤثر:
برای برقراری ارتباط مؤثر بین گروه‌ها و فعالان مختلف، استفاده از تکنولوژی‌های ارتباطی مدرن مانند پلتفرم‌های آنلاین، جلسات مجازی و شبکه‌های اجتماعی میتواند به ایجاد هماهنگی و تبادل نظر کمک کند.
ایجاد یک رهبری واحد یا ساختار رهبری فراگیر:
تشکیل یک رهبری جمعی موقت ( توصیه: میشود از حقوقدانان آشنا به حقوق بین المللی میشود استفاده کرد) یا یک کمسیون هماهنگی از نمایندگان گروه‌های مختلف برای هدایت مراحل اولیه تشکیل مجلس موسسان، ضروری است. این رهبری باید جمعی ، فراگیر و نماینده نظرات گوناگون باشد.
مشروعیت بخشی به فرایند:
برای اینکه مجلس موسسان مشروعیت بین‌المللی و داخلی پیدا کند، باید تلاش شود تا نمایندگان منتخب بر اساس اصول دموکراتیک و شفاف انتخاب شوند و فرآیند انتخابات و تصمیم‌گیری‌ها به صورت علنی و آزادانه انجام شود.
جذب حمایت‌های بین‌المللی:
برای جلب حمایت کشورهای دموکراتیک و سازمان‌های بین‌المللی، لازم است یک دیپلماسی فعال و قوی برقرار شود تا مجلس موسسان به عنوان یک نهاد مشروع در عرصه بین‌المللی شناخته شود.
پشتیبانی مالی و لجستیکی:
مجلس موسسان برای تشکیل و ادامه کار نیاز به پشتیبانی مالی، منابع انسانی و زیرساخت‌های مناسب دارد. جمع‌آوری کمک‌های مالی از طریق سازمان‌ها، افراد حامی و فعالان جامعه میتواند این نیاز را برطرف کند.
راهکارهای همگرایی نیروهای پراکنده:
برای نزدیک کردن نیروهای پراکنده به یکدیگر میتوان از راهکارهای زیر استفاده کرد:
گفت وگو و توافق روی اصول مشترک. برگزاری جلسات گفتگو میان نمایندگان مختلف برای رسیدن به توافق درباره اصول اساسی و مشترک. استفاده از میانجی‌ها و نخبگان مورد اعتماد! گاهی وجود میانجی‌هایی که مورد اعتماد همه طرف‌ها باشند، میتواند کمک بزرگی در رفع اختلافات باشد. ایجاد پلتفرم‌های مشاوره و همفکری. پلتفرم‌هایی که امکان تبادل نظر و مشورت میان افراد و گروه‌های مختلف را فراهم می‌آورند. تمرکز روی هدف‌های کوتاه‌مدت و ملموس. تعیین هدف‌های کوتاه مدت که همه گروه‌ها به‌طور مشترک روی آنها کار کنند و نتیجه آن را ببینند، میتواند به تقویت همکاری‌ها کمک کند. ترویج فرهنگ تحمل و پذیرش تنوع نظرات. نیروها باید یاد بگیرند که تفاوت‌ها را تحمل کنند و در عین حال بر اهداف مشترک تمرکز کنند. در نهایت، موفقیت مجلس موسسان و هر تلاشی برای اتحاد نیروهای مخالف در خارج از کشور بستگی به تعهد به دموکراسی، آزادی ، قبول تکثرگرائی ، شفافیت و همبستگی دارد.
*****
حال لازم است گفته شود در چه کشورهائی مجلس موسسان تشکیل و تجربه خوبی داشته است؟ تجربه تشکیل مجلس مؤسسان در کشورهای مختلف جهان متفاوت بوده و برخی از این تجارب به عنوان نمونه‌های موفق در تدوین یا اصلاح قانون اساسی مورد توجه قرار گرفته‌اند. در زیر به چند کشور که تشکیل مجلس مؤسسان در آنها تجربه موفقی بوده اشاره می شود:
ایالات متحده آمریکا (1787)
یکی از مشهورترین و موفق‌ترین مجالس مؤسسان در تاریخ، مجلس مؤسسان ایالات متحده در سال 1787 بود که منجر به تدوین قانون اساسی آمریکا شد. این مجلس متشکل از نمایندگان 13 ایالت اولیه آمریکا بود و یکی از مهم‌ترین اسناد حکومتی دموکراتیک را تدوین کرد.
نتیجه : قانون اساسی ایالات متحده به عنوان یکی از پایدارترین و موفق‌ترین قانون‌های اساسی جهان شناخته شده است و بیش از 230 سال به عنوان چارچوب حقوقی کشور مورد استفاده قرار گرفته است.
هند (1946-1950)
مجلس مؤسسان هند در سال 1946 تشکیل شد و پس از چندین سال کار و بحث، قانون اساسی هند در سال 1950 تصویب شد. اعضای مجلس مؤسسان هند شامل افراد برجسته‌ای مانند دکتر بی.آر. آمبدکار، ماهاتما گاندی و جواهر لعل نهرو بودند.
نتیجه: قانون اساسی هند که یکی از طولانی‌ترین و جامع‌ترین قانون‌های اساسی جهان است، در سال 1950 اجرایی شد و به عنوان یکی از اسناد مهم در تاریخ کشور هند و دموکراسی مدرن شناخته میشود.
آلمان (1948-1949)
پس از پایان جنگ جهانی دوم، آلمان غربی یک مجلس مؤسسان (که به عنوان “شورای پارلمانی” شناخته میشود) تشکیل داد تا قانون اساسی جدیدی برای جمهوری فدرال آلمان تدوین کند.
نتیجه: قانون اساسی آلمان یا ” قانون اساسی بنیادی” در سال 1949 تصویب شد و اساس نظام دموکراتیک و حقوق بشر محور جمهوری فدرال آلمان را پایه‌گذاری کرد. این قانون به عنوان یکی از موفق ترین قانون‌های اساسی پس از جنگ جهانی دوم شناخته میشود.
تونس (2011-2014)
پس از انقلاب تونس و سرنگونی رژیم بن علی در سال 2011، مجلس مؤسسان تونس تشکیل شد تا قانون اساسی جدیدی تدوین کند. این فرایند به عنوان بخشی از روند دموکراتیک سازی کشور و گذار از دیکتاتوری به دموکراسی انجام شد.
نتیجه: در سال 2014، قانون اساسی جدید تونس تصویب شد که به عنوان یکی از پیشرفته‌ترین قانون‌های اساسی در جهان عرب شناخته میشود. این قانون حقوق بشر، آزادی‌های فردی و حقوق زنان را به طور برجسته‌ای تضمین کرده است.
آفریقای جنوبی (1994-1996)
پس از پایان رژیم آپارتاید، یک مجلس مؤسسان در آفریقای جنوبی تشکیل شد تا قانون اساسی جدیدی برای کشور تدوین کند که به حقوق بشر و دموکراسی پایبند باشد. نلسون ماندلا به عنوان رئیس‌جمهور جدید و نماد مبارزه با نژادپرستی در این فرایند نقش کلیدی داشت.
نتیجه: درسال 1996، قانون اساسی جدید آفریقای جنوبی تصویب شد که به عنوان یکی از پیشرفته‌ترین و جامع‌ترین قانون‌های اساسی در جهان، به ویژه در زمینه حقوق بشر، حقوق اقلیت‌ها و برابری نژادی، شناخته میشود.
اسپانیا (1977-1978)
پس از مرگ فرانسیسکو فرانکو و پایان دیکتاتوری او در اسپانیا، یک مجلس مؤسسان تشکیل شد تا قانون اساسی جدیدی تدوین کند. این مجلس شامل نمایندگانی از احزاب مختلف بود که به‌دنبال گذار مسالمت‌آمیز به دموکراسی بودند.
نتیجه: قانون اساسی جدید اسپانیا در سال 1978 به تصویب رسید و آغازگر دوره‌ای جدید از دموکراسی و حقوق بشر در کشور شد. این قانون اساسی یکی از مهم‌ترین عوامل در گذار موفق اسپانیا از دیکتاتوری به دموکراسی بود.
جمع‌بندی: مجالس مؤسسان در کشورهای مختلف تجربه‌های متفاوتی داشته‌اند، این نهادها توانسته‌اند قانون‌های اساسی پایدار و دموکراتیکی را تدوین کنند که به بهبود حقوق بشر، ثبات سیاسی و گذار مسالمت‌آمیز به دموکراسی کمک کرده‌اند.
*****
تشکیل مجلس مؤسسان* میتواند در شرایطی که اپوزیسیون پراکنده و اختلافات زیادی میان گروه‌های مختلف وجود دارد، یک راهکار مؤثر برای همیاری و همکاری باشد. این فرایند، در صورتی که به درستی مدیریت شود، میتواند به عنوان بستری برای ایجاد توافقات و هم‌افزایی میان گروه‌های مختلف اپوزیسیون عمل کند. البته موفقیت آن بستگی به شرایط خاص سیاسی، اجتماعی و نحوه تعاملات میان گروه‌ها دارد. در اینجا چندین دلیل و چالش مرتبط با این موضوع را مطرح میشود:
پلتفرمی برای گفت‌وگو و تعامل:
توضیح آن داده شد که مجلس مؤسسان میتواند یک پلتفرم رسمی برای گردهم آوردن نمایندگان اپوزیسیون و افراد منتخب غیر تشکیلاتی و حزبی فراهم کند. در این مجلس، گروه‌های مختلف و افراد منتخب می‌توانند به طور مستقیم درگیر مذاکرات و بحث‌ها در مورد مسائل اساسی کشور شوند که این خود میتواند به کاهش تنش‌ها و افزایش فهم متقابل میان گروه‌ها کمک کند. اگر تنش‌ها و اختلافات بسیار عمیق باشند، امکان دارد برخی گروه‌ها از همکاری خودداری کنند یا فرآیند مجلس مؤسسان را تضعیف کنند.
فرصتی برای ایجاد توافقات گسترده:
مجلس مؤسسان میتواند به عنوان بستری برای رسیدن به توافقات اساسی در مورد مسائل حیاتی مثل حقوق بشر، ساختار حکومتی و غیره عمل کند. اگر اپوزیسیون مختلف بتوانند بر سر موضوعات کلیدی توافق کنند، این میتواند به اتحاد و همکاری میان آنها منجر شود….این روشی است تجربی که میتواند در ایران بعد از سرنگونی مفید باشد! دست‌یابی به توافقات گسترده نیازمند انعطاف‌پذیری و تمایل به مصالحه است. اگر هر گروه به دنبال منافع و دیدگاه‌های خود بدون مصالحه باشد، رسیدن به یک توافق جامع دشوار خواهد بود. مجلس مؤسسان میتواند چارچوبی برای اصلاح یا تدوین یک قانون اساسی جدید فراهم کند که منافع و خواسته‌های تمامی گروه‌های اپوزیسیون را در بر گیرد. این امر میتواند به ایجاد یک توافق اساسی بر سر نحوه حکمرانی آینده و توزیع قدرت کمک کند. هر گروه اپوزیسیون ممکن است دیدگاه‌های متفاوتی در مورد ساختار سیاسی آینده داشته باشد (مثلاً جمهوری در مقابل پادشاهی، نظام پارلمانی در مقابل ریاستی ) که رسیدن به توافق بر سر آنها ممکن است زمان بر و دشوار باشد.اما ناشدنی نیست و با رایزنی های مختلف و انعطاف پذیری میتوان به توافقات اولیه رسید!
تثبیت یک فرایند دموکراتیک:
مجلس مؤسسان یک فرایند دموکراتیک است که امکان مشارکت تمامی گروه‌های سیاسی و افراد منتخب را فراهم می‌آورد. این فرایند میتواند به گروه‌های اپوزیسیون اطمینان بدهد که صدای آنها شنیده میشود و در شکل‌دهی آینده کشور نقش دارند. اگر همه گروه‌ها در این فرایند مشارکت کنند، اعتمادسازی میان آنها تقویت خواهد شد. ممکن است برخی گروه‌ها از فراخواندن مجلس مؤسسان به عنوان یک اقدام نمادین و بدون تأثیر واقعی انتقاد کنند و مشارکت نکنند که این به فرایند تشکیل این مجلس آسیب می‌زند.
کاهش امکان وقوع خشونت و درگیری :
مجلس مؤسسان میتواند جایگزین مناسبی برای برخوردهای خشونت‌آمیز و درگیری‌های خیابانی باشد، چرا که این نهاد به عنوان یک چارچوب قانونی و رسمی برای حل اختلافات عمل میکند. در بسیاری از کشورها، مجلس مؤسسان به جلوگیری از تشدید درگیری‌ها و بهبود ثبات سیاسی کمک کرده است.
آگاهی عمومی:
فرایند تشکیل و فعالیت مجلس مؤسسان میتواند به جامعه مدنی و مردم این امکان را بدهد که در بحث‌های عمومی و سیاسی مشارکت کنند و به تصمیم‌گیری‌های مهم کشور کمک کنند. این میتواند منجر به افزایش آگاهی عمومی و تقویت دموکراسی در سطح جامعه شود. اگر اپوزیسیون (ها ) نتوانند به توافق برسند یا فرایند مجلس مؤسسان را به تعویق بیاندازند، این ممکن است به ناامیدی عمومی و از دست رفتن اعتماد به نهادهای دموکراتیک منجر شود. یادمان باشد اپوزیسیون وطن دوست و آزادیخواه مسئولیت زیادی بر دوش دارد و روند دمکراسی راحت نیست. باید تجربه کرد و آموخت. بگذاریم مشکلات عدیده سیاسی – اجتماعی در پارلمان فردای ایران بررسی و حل شود!
نتیجه : تشکیل مجلس مؤسسان میتواند یک راهکار مؤثر برای اتحاد و همکاری اپوزیسیون (های) پراکنده باشد، اما این موفقیت تنها در صورتی به دست خواهد آمد که تمامی طرف‌ها به طور صادقانه و با تمایل به همکاری وارد این فرایند شوند. همچنین نیاز است که این مجلس به شکلی عادلانه، شفاف و فراگیر تشکیل شود تا نمایندگی واقعی تمامی گروه‌ها و دیدگاه‌ها را تضمین کند. در پایان باید توضیح داد : در مواردی پرسش هائی مطرح بود که پاسخ های مشابه و تکراری بدان داده شد ، دلیل آنان تاکید بر موضوع بوده است. با تشکر از حوصله شما. پائیز 2024 پایان
*****
* (توضیحات بیشتر ! ) چگونگی تشکیل مجلس موسسان در خارج از کشور:
جریانات انتخابات برای مجلس موسسان در خارج از کشور میتواند به شکل‌گیری یک نهاد قانونی و نمایندگی منجر شود که صدای ایرانیان مقیم خارج را در فرآیند تصمیم‌گیری‌ها و سیاست‌گذاری‌ها منعکس کند. برای مدیریت این جریانات، مراحل و نکات زیر میتواند مورد توجه قرار گیرد:
تدوین اساسنامه : تدوین اساسنامه‌ای کوتاه که اهداف و وظایف مجلس موسسان را مشخص کند. تعیین قوانین مربوط به نحوه برگزاری انتخابات، شامل شرایط نامزدی، حقایق رای‌گیری و فرآیند رأی‌گیری. ایجاد کمیته‌ای مستقل برای مدیریت انتخابات، نظارت بر رعایت قوانین و ایجاد شفافیت در فرآیند انتخاباتی. برگزاری جلسات آموزشی برای اعضای کمیته و نامزدها در مورد قوانین و فرآیندهای انتخاباتی. تعیین یک فرآیند شفاف و قابل دسترس برای ثبت‌نام نامزدها و رأی‌دهندگان. این ثبت‌نام میتواند به‌صورت آنلاین انجام شود. ایجاد فرآیند تأیید صلاحیت نامزدها بر اساس معیارهای مشخص شده.
حمایت از نامزدها برای برگزاری کمپین‌های انتخاباتی، شامل استفاده از رسانه‌های اجتماعی و دیگر ابزارهای دیجیتال. انتشار اطلاعات مربوط به نامزدها، برنامه‌ها و قوانین انتخاباتی از طریق وب سایت، رسانه‌های اجتماعی و دیگر کانال‌های ارتباطی. تعیین نحوه رأی‌گیری، که میتواند شامل رأی‌گیری آنلاین، پستی یا حضوری باشد. در این مرحله باید توجه به امنیت و حفاظت از داده‌ها داشته باشید. برگزاری نظارت مستقل بر انتخابات برای اطمینان از شفافیت و عدالت در فرآیند رأی‌گیری.
محاسبه آرا: جمع‌آوری و محاسبه آرا به صورت شفاف و عمومی. انتشار نتایج انتخابات به‌طور رسمی و برگزاری مراسم معرفی اعضای منتخب. تشکیل مجلس موسسان و تعیین نقش‌ها و مسئولیت‌های اعضای منتخب. برقراری ارتباط مستمر. ایجاد کانال‌های ارتباطی برای حفظ تعامل بین اعضای مجلس و جامعه ایرانیان مقیم خارج. برنامه‌ریزی برای برگزاری جلسات دوره‌ای جهت بررسی مسائل مختلف و ارائه گزارش‌های پیشرفت. این مراحل و نکات میتواند به شکل‌گیری یک جریان انتخاباتی موثر و شفاف برای مجلس موسسان در خارج از کشور کمک کند و صدای ایرانیان مقیم را در فرآیندهای تصمیم‌گیری منعکس کند.
در تشکیل مجلس موسسان، امکان حضور نمایندگان احزاب و دسته‌جات مختلف به‌طور قابل توجهی میتواند تنوع و نمایندگی بیشتری را در این نهاد به ارمغان بیاورد. همچنین، افراد با صفت شخصی نیز می‌توانند در این فرآیند مشارکت کنند. در ادامه به توضیح وضعیت هر دو گروه پرداخته میشود:
حضور نمایندگان احزاب و دسته‌جات مختلف:
نمایندگی احزاب: نمایندگان احزاب مختلف می‌توانند به‌عنوان ناظران یا نمایندگان رسمی در مجلس موسسان شرکت کنند. این امر میتواند به تنوع نظرات و رویکردهای مختلف کمک کند و امکان بحث و تبادل نظر بین جناح‌های مختلف را فراهم آورد.
شرایط عضویت: هر حزب یا دسته باید شرایط خاصی برای نمایندگی خود تعیین کند. این شرایط میتواند شامل نامزدی، تأیید صلاحیت و تأسیس فراکسیون‌های مختلف باشد.
وضعیت افراد با صفت شخصی:
شرکت به‌عنوان فرد مستقل: افرادی که نمی‌خواهند به نمایندگی از یک حزب خاص شرکت کنند، می‌توانند به‌عنوان نامزدهای مستقل در انتخابات مجلس موسسان ثبت‌نام کنند. این افراد باید شرایط خاصی برای ثبت‌نام داشته باشند که میتواند شامل جمع‌آوری امضاها، اثبات هویت و ارائه برنامه‌های خود باشد.
نقش افراد مستقل: حضور افراد مستقل میتواند به تعادل در مجلس موسسان کمک کند و نمایندگی از نظرگاه‌های متنوع و مستقل را تضمین کند. این افراد معمولاً به‌دنبال موضوعات خاص یا اصلاحات هستند و می‌توانند به‌عنوان صدای مستقل در مجلس عمل کنند.
سازوکارهای انتخاباتی
قوانین مربوط به نامزدی: تدوین قوانین مشخص درباره نامزدی نمایندگان احزاب و افراد مستقل. این قوانین باید شامل فرآیند ثبت‌نام، تأیید صلاحیت و نحوه رأی‌گیری باشد. ایجاد سازوکارهایی برای اطمینان از اینکه هیچ گروه یا فرد خاصی نتواند به‌طور نامعقولی بر مجلس تسلط یابد. این میتواند شامل تخصیص کرسی‌ها بر اساس نسبت آرای هر حزب یا فرد باشد. تشکیل کمیته‌ای مستقل برای نظارت بر فرآیند انتخاباتی و اطمینان از شفافیت و عدالت در رأی‌گیری. این کمیته باید وظیفه‌اش را در راستای تأمین حقایق و برقراری اعتماد در جامعه انجام دهد. حضور نمایندگان احزاب و دسته‌جات مختلف، به همراه افراد مستقل، میتواند به تشکیل یک مجلس موسسان متنوع و فراگیر کمک کند که به نظرات و نیازهای مختلف جامعه پاسخگو باشد. این ساختار میتواند به نمایندگی بهتر از گروه‌های مختلف جامعه منجر شود و در نهایت به بهبود فرآیند تصمیم‌گیری‌ها کمک کند.
البته میدانیم ؛ تشکیل یک مجلس موسسان در خارج از کشور فرایند پیچیده و چندجانبه است که نیاز به برنامه‌ریزی دقیق و برقراری ارتباط مؤثر با احزاب و نمایندگان دارد. در زیر به برخی از راهکارهای تکنیکی و دیجیتالی برای برقراری این ارتباط اشاره میشود:
استفاده از پلتفرم‌های آنلاین: وبینار (سمینار)ها و جلسات مجازی: برگزاری جلسات آنلاین برای بحث و تبادل نظر با احزاب و نمایندگان. این جلسات می‌توانند شامل پرسش و پاسخ باشند و فرصتی برای بیان نظرات و پیشنهادات فراهم کنند. تشکیل گروه‌های کاری در پلتفرم‌هایی مانند Slack یا Microsoft Teams برای تسهیل همکاری و هماهنگی بین نمایندگان و احزاب مختلف.
وب سایت رسمی مجلس موسسان: طراحی یک وب سایت ( چند زبانه !) جامع که شامل اطلاعات درباره اهداف، برنامه‌ها، و نحوه ارتباط باشد. این وب سایت میتواند محلی برای جمع‌آوری نظرات و پیشنهادات عمومی باشد. استفاده از پلتفرم‌های مانند Facebook، Twitter و Instagram برای اطلاع‌رسانی و جلب توجه به فعالیت‌های مجلس موسسان. استفاده از نرم‌افزارهایی مانند Zoom یا Google Meet برای برقراری تماس‌های ویدئویی با نمایندگان و احزاب. طراحی نظرسنجی‌هایی برای جمع‌آوری نظرات و پیشنهادات از افراد و احزاب مختلف.
برقراری همکاری با نهادهای بین‌المللی: همکاری با نهادهای بین‌المللی و غیردولتی که می‌توانند در تسهیل برقراری ارتباط و تأمین منابع کمک کنند. برقراری ارتباط با سفارت‌خانه‌ها و نمایندگی‌های دیپلماتیک کشورها برای جلب حمایت و تسهیل برقراری تماس‌ها. برگزاری کارگاه‌های آموزشی برای نمایندگان و اعضای احزاب درباره نحوه استفاده از ابزارهای دیجیتال و تکنیک‌های ارتباطی مؤثر.
ایجاد برنامه‌های ارتباطی منظم: تدوین یک برنامه زمانی برای برقراری ارتباطات مستمر با احزاب و نمایندگان، شامل گزارش دهی منظم درباره پیشرفت‌ها و چالش‌ها. این راهکارها می‌توانند به تشکیل مؤثر مجلس موسسان در خارج از کشور و ایجاد یک بستر ارتباطی پایدار و مؤثر کمک کنند.
تشکیل مجلس موسسان در خارج از کشور…!
برخی کشورها که تجربه برگزاری مجمع مؤسسان یا مجلس موسسان در خارج از خاک خود را داشته‌اند و آن را با موفقیت نسبی به نتیجه رسانده‌اند، شامل موارد زیر هستند:
افغانستان (دهه 1980): برخی از گروه‌های مخالف دولت وقت افغانستان، به دلیل جنگ و اشغال کشور، جلسات مجمع مؤسسان خود را در شهرهایی مانند پیشاور و کویته پاکستان برگزار کردند. این جلسات به تدوین قوانین و سازماندهی مقاومت کمک کرد، هرچند به دلیل تداوم درگیری‌ها و نبود یک اجماع ملی نتوانست به ثبات دائمی منجر شود.
فلسطین: سازمان آزادی‌بخش فلسطین (PLO) به دلیل عدم دسترسی به سرزمین فلسطین ، به‌طور گسترده فعالیت‌های سیاسی و مجمع‌های مؤسساتی خود را در خارج از سرزمین فلسطین ، به‌ویژه در کشورهای عربی همسایه مانند اردن، لبنان و تونس، برگزار کرد. این فعالیت‌ها به پایه‌گذاری زیرساخت‌های تشکیلاتی دولت فلسطین کمک کرد و نهایتاً در دهه 1990 به امضای توافق‌نامه اسلو و تشکیل تشکیلات خودگردان فلسطینی منجر شد.
فیلیپین (دهه 1970): جنبش انقلابی فیلیپین که توسط نیروهای مخالف دولت وقت مارکوس هدایت می‌شد، جلساتی در خارج از کشور برگزار کرد و توانست هم حمایت‌های بین‌المللی را جلب کند و هم مبنای قانونی و سیاسی مناسبی برای مخالفان ایجاد نماید.
لیبی (2011): : پس از آغاز انقلاب علیه معمر قذافی، شورای انتقالی لیبی در بنغازی و بعداً در خارج از کشور جلساتی برگزار کرد. این مجامع مؤسساتی منجر به تدوین یک نقشه راه موقت برای انتقال قدرت به یک دولت قانونی و نهادینه کردن دموکراسی در لیبی شدند، اما به دلیل مشکلات امنیتی و اختلافات داخلی، این انتقال با چالش‌هایی مواجه شد.
ایران (اوایل دهه 1900): برخی از مخالفان حکومت قاجار و فعالان مشروطه‌خواه در شهرهایی مثل استانبول و پاریس جلسات و مذاکراتی برگزار کردند که به تصویب قوانین جدید و تدوین مبانی انقلاب مشروطه ایران کمک کرد.
تجربه برگزاری مجلس موسسان در خارج از کشور عموماً با چالش‌هایی از قبیل مشکلات هماهنگی، عدم وجود مشروعیت عمومی در داخل و وابستگی به حمایت‌های بین‌المللی مواجه بوده است. بااین‌حال، در برخی موارد، موفقیت نسبی در تدوین یک چارچوب سیاسی یا نهاد قانونی به‌دست آمده است که توانسته به انتقال قدرت یا تثبیت نهادهای نوین کمک کند.
