جمهوری مردم چین و پی ریزی دوباره راه ابریشم
سرگشتگی سیاسی افغانستان در شاهراه ابریشم / بخش سوم
دیپلوم انجینرعمرمحسن زاده
در جهان شتابنده کنونی چین یگانه کشوریست که برای آینده های دور خود دارای استراتیژی دقیق توسعه اقتصادی ـ اجتماعی و برنامه سیاسی میباشد. چشم انداز روشن و سمت گیری دورنمایی این استراتیژی برتعین و تالیف سیاست درونی و بیرونی این کشورمعظم اثرگذار بوده ؛ و چارچوب عملکرد را در مبارزه شدید رقابت های ژیو ـ پولیتیک و ژیو ـ اکونومیک مشخص میسازد. در شرایط کنونی که دوره شگوفانی اقتصاد صادراتی چین آهسته آهسته به پایان میرسد و آهنگ رُشد اقتصادی رو به نشیب دارد ، تجدید ساختاراقتصاد ملی بر پایه حیات بخشی و تقویت بازارهای درونی و آرایش دگرگونه ای مناسبات اقتصادی با جهان به ویژه برای رونق و اعتلای این بازارها در دستور کار قرار گرفته است. انگیزه تصمیم گیری این راه رشد تا اندازه زیاد هم در نظم اقتصاد جهانی نهفته است ؛ که یک جانبه و نابرابر بوده و چانس های رشد اقتصادی ـ اجتماعی را برای بیشترینه کشور های جهان محدود و محدود تر میسازد . در چار چوب چنین مناسبات حتا کشوری چون چین نمی تواند در درون موسسات مالی و اقتصادی بین المللی مانند بانک جهانی ، صندوق بین المللی ارز و… سهم اثر گذار خود را افزایش دهد و در مقیاس جهان جایگاه شایسته خود را داشته باشد . ۱
آنچه که اکنون بصورت قطع مورد پذیرش جمهوری مردم چین بوده نمیتواند هما نا اصل یک قطبی بودن جهان است .از همین رو این کشور پهناور که خواهان جهان چند قطبی است برنظم اقتصادی جهان و بیشترینه استاندارد های پذیرفته شده آن یورش می برد و از نگاه اقتصادی هژمونی جهانی ایالات متحده امریکا را مورد سوال قرار میدهد . برای دگرگونی شرایط و مناسبات موجود ، چین در نظر دارد تا ساختارهای موازی و بدیل های قابل پذیرش را در پهنه زنده گی بین المللی بیآفریند و بر پایه همکاری های متقابلاً سودمند هرچه بیشتر کشور های جهان زمینه های سرمایه گذاری ها و بهره گیری های مشترک و تقسیم بارآور کار را فراهم سازد .ابتکار راه ابریشم و تدابیر معقول برای برآورده ساختن آن یکی از پروژه های بر جسته این راهبرد جهانشمول است ؛که اکنون گام به گام در میدان عمل سر بیرون میآورد و روز تا روز باورمندی و کشش همگانی را دردرستی وسودمندی آن بیشتر میسازد .اندیشه باز سازی راه ابریشم در واقعیت به معنا ی ترسیم خطوط استراتیژیک برای نظم نوین جهانی است که بایست بر آن درنگ بیشتر نمود :
گردهمایی جهانی و کمربند مشترک اقتصادی
در ماه مارچ سال روان ترسایی سران دولت ها ، روسای حکومات ، وزرا، کارشناسان و دیپلومات های بیش از شصت و پنج کشور جهان و نماینده گان سازمان های معتبر بین المللی در شهرک « بو آو» در جزیره « هاینان » چین گرد آمدند تا با طرح باز سازی راه تاریخی ابریشم آشنا گردند . شی جین پینگ رییس دولت جمهوری مردم چین در سخنرانی با اهمیت خویش بزرگترین پروژه سده بیست و یکم را به معرفی نشست وسخن خود را با این ضرب المثل افریقایی آراسته ساخت که : « اگر میخواهی تیز بروی ، پس تنها برو ! اگر میخواهی دور بروی ، با دیگران یکجا برو ! » شی جین پینگ در کنفرانس اقتصادی بو آو با بیان این گفته مردمی تصریح نمود که رویکرد باز سازی راه ابریشم برنامه دراز مدت است و جمهوری مردم چین در این راهپیمایی سخت آرزومند است تا با جهان همراه باشد. همنوایی و همراهی پیش شرط های مهمی برای برآورده سازی پروژه و انگیزه ای برای مشارکت گسترده جهان میباشند ؛ زیرا چین با پیشکش نمودن اندیشه کمربند مشترک اقتصادی آما ده است تا توانایی ها و ظرفیت های مادی و فنی خود را با دیگران تقسیم نماید و بر مبنای « پلان عمل » که ازسوی کمیسیون توسعه و ریفورم دولتی و وزارت های خارجه و اقتصاد آن کشور تدوین گردیده ، دست بکار گردد . پلان عمل در واقعیت طرح پیشنهادی است که در چارچوب آن هر کشوری در تفاهم و همکاری ، پروژه های سرمایه گذاری را پیریزی و از میکانیزم های مالی مختص به آن استفاده میکند . چین همه کشورهای واقع در مسیر راه ابریشم را به مثابه خشت های ساختمانی شبکه ای از دالان های اقتصادی و زون های تجارت آزاد می نگرد و آرزو دارد تا در گفتمان دو جانبه مسایل تمویل ، هماهنگ سازی و ساختمان زیرساخت ها را مشخص سازد. از دید کنونی کار شناسان چینایی ابتکار راه ابریشم در برگیرنده دو راه اساسی زمینی و دریایی است که نخستین پکن را از مسیر آسیای میانه و غربی و اروپای جنوب شرقی به بندرهای روتردام و هامبورگ پیوند میدهد؛ و دومی از مسیر جنوب شرق آسیا و افریقا بسوی اروپا کشیده میشود . البته همه این راه ها به مثابه شبکه وسیع مد نظرگرفته شده اند و درآینده میتوانند توسعه یابند. اکنون باید شاهرگ های مهم انتقالاتی ساخته شوند ، بخش های اتصال نیافته با هم بسته شوند، شبکه های انرژی گاز و نفت با هم وصل گردند ، میدان های هوایی ، بندرها ، خطوط راه آهن ، شبکه های برق فرامرزی، شبکه ارتباط سیم های بافته شده از رشته های شیشهیی و… توسعه یابند .چین آرزومند است تا موانع گوناگون در راه سرمایه گذاری و تجارت برکنار گردیده و رژیم های گمرکی و مالیاتی میان کشورهای سهمگیرنده در درازنای راه ابریشم همسان شوند. ستاره بخت پروژه راه ابریشم چین از اینرو نیکوست که کشورهای زیادی در سراسر جهان و به ویژه در آسیا و افریقا نیاز شدید به زیرساخت ها دارند و این نیازمندی ها را ظرفیت های اضافی چین درهمه شاخه هایی از صنایع سنگین ، ساختمان ، راه آهن سازی و… مرفوع ساخته و بازار-ای جدید فروش را ایجاد نموده میتوانند . به گفته شی جین پینگ در کنفرانس بو آو ، چین با توجه به همین بازارهای پُر توان حجم تجارت خود را با کشورهای راه ابریشم در ده سال آینده به پیمانه ای دو هزار و پنجصد میلیارد دالر ارتقا خواهد بخشید . برای سازماندهی بهتر و صرفه جویی در زمان و مصارف پروژه سازی توجه بر اینست که همه تصدی های تولید کننده فرآورده های اختصاصی ، زنجیره محکمی را تشکیل داده و در تقسیم کار تکنولوژیک نقش سازنده ای را ایفا نمایند .
برخی ازاگاهان سیاسی ایالات متحده امریکا اندیشه راه ابریشم چین را با پلان مارشال خود پس از جنگ جهانی دوم مقایسه نموده و معترف اند که بر خلاف ادعای گوش کر کننده هفتاد ساله ، این پلان به هیچ وجه فداکاری و از خود گذری امریکایی نبوده ؛ بل استراتیژی بود برای به پا ایستا ده کردن شرکای مهم تجارتی و ایجاد نظم جهانی درتحت رهبری آن کشور .موسساتی چون صندوق بین المللی ارز و بانک جهانی اهرم های اساسی این نظم جهانی بوده واستند . ۲
جمهوری مردم چین که دوشادوش سایر کشورهای جهان برای اصلاح و تغیر ساختاری این نهادهای بین المللی تلاش نمود و سرانجام در نتیجه موضعگیری های شدید ایالات متحده امریکا به دستاوردی نایل نگردیدِ اینک به ابتکار خود ساختارهای موازی را ایجاد میکند . چین بدین باوراست که شکل دهی یک سیستم اقتصادی جهانی نه تنها به سرعت بخشیدن همکاری های همه جانبه منطقه وی و وضع پایدار ژیو ـ پولیتیک نیاز دارد بلکه به موسسات مالی پاسخگو نیز ضرورت دارد . از همین رو برای تحقق پروژه باز سازی راه ابریشم، در ماه اکتوبر سال گذشته ترسایی ڼ بانک سرمایه گذاری آسیایی برای زیر ساخت ها ة ایجاد گردید که تا اکنون بیش از شصت کشور جهان به شمول کشور های خیلی نزدیک به ایالات متحده امریکا در آن عضویت حاصل کرده اند . البته مرام کشور های چون المان ، بریتانیا ، فرانسه ، استرالیا و … از اشتراک در این بانک پُراعتبار که بیش از نیمی سرمایه آنرا چین تامین نموده در گام نخست گرفتن قرضه نیست ، بلکه دریافت سفارش هایست که پروژه راه ابریشم به کمپنی های کشورهای عضو این بانک می سپارد. در این جا به وضاحت میتوان دید که اندیشه راه ابریشم چین با ژرف نگری قابل ستایش تدوین گردیده ؛ چه همه برنامه ها تنها برای دستیابی به مواد خام و چانس های بازاریابی برای تصدی های چینایی نیست ، بلکه کشاندن کشورهای جهان به سیاست صنعتی آنکشور درعرصه های استراتیژیک و همکاری های مالی است و این امر بذات خود میتواند نقطه عطفی در نقش جهانی چین باشد. هنوز یک سال از تاسیس بانک سرمایه گذاری آسیایی برای زیرساخت ها نگذ شته ولی کارآرایی و درست اندیشی آن ، نهاد های کهنه کار چون بانک جهانی ، صندوق بین المللی ارز و تاسیسات وابسته به آنها چون بانک انکشاف آسیایی را سخت نگران ساخته است. اینها میتوانند اصول ، ساختار ها و راهکارهای خود را اصلاح نمایند اما تغیرایدیالوژی و پالیسی مالی که از پایه نیولیبرال است مایه درماندهگی آنها خواهد شد. ۳ پذیرش جهانی بانک سرمایه گذاری آسیایی برای زیرساخت ها درمناسبات بین المللی نوعی از مشروعیتی را ایجاد نموده است که مبتنی برآن ، پلان های دیگر جمهوری مردم چین در رابطه با پروژه راه ابریشم تقویت بیشتر میگردند . به گونه نمونه میتوان از سیستم تادیاتی بین المللی چین بنام ڼ سیپز ة یاد نمود . جمهوری مردم چین در نظر دارد به منظور فراهم آوری تسهیلات در معاملات تجارتی فرامرزی ، ارز داخلی خود « یوان » را بکارگیرد .این سیستم مصارفات صادرات را کاهش داده ، عملکرد ها را سریعتر ساخته و پلاتفورم واحد را ایجاد مینماید . از این رو سپیز گامی برای بین المللی ساختن یوان است . کار شناسان باور دارند که بین المللی شدن یوان در لحظه کنونی خواست چین نیست ولی این کشور سخت ارزو دارد تا پول ملی آن که در پنج سال گذشته ارزشش به صورت متداوم به سی وسه در صد ارتقا یافته است کم از کم به ارز بدیل دالر در آسیا مبدل گردد . نمونه دیگر میتواند تدابیر و اقدامات حکومت چین در فراهم آوری تسهیلات برای سرمایه گذاری تشبثات چینایی در بیرون آنکشور باشد. تصدی ها تنها در ظرف سه روز میتوانند از مقامات رسمی اجازه نامه لازم را بدست آورند . پرتفوی سهم گیری چین در سراسر جهان خیلی گسترده است وتشبثات چینی در سال پیش ترسایی بیش از یک صد میلیارد دالر را در بیرون از کشور سرمایه گذاری کرده اند . جمهوری مردم چین در حفاظت راه های تجارتی ، بنادر چینایی در سراسر جهان و سرمایه گذاری های آنکشور در بیرون سخت جدی است و چنانچه رویداد های کنونی یمن نشان داد در این راه از بکارگیری نیروی نظامی نیزهراس ندارد. نخست وزیر چین ، لی کیکیا نگ در اپریل سال روان ترسابی خطلب به موسسات تولیدی ، تجارتی و مالی آنکشور شعار داد : « بروید و به جهان یورش برید ! » . با اعلام استراتیژی راه ابریشم این یورش آغاز گردیده و به آهنگ تُند به پیش میرود .در این جا چند نمونه ای از تیز گامی این روند را می آورم :
همگرایی پاکستان در پروژه راه ابریشم
جمهوری مردم چین کار برآورده سازی پروژه راه ابریشم را از پاکستان به مثابه متحد سیاسی داراز مدت خود آغاز کرد .هنوز چند روزی از کنفرانس اقتصادی « بوآو » نگذشته بود که شی جین پینگ بکس سفر بست و با سوغات فراوان روی به پاکستان نمود .کارداران سیاسی و نظامی پاکستانی نیزاز او چنان پذیرایی کردند که در تاریخ کوتا ه این کشور مانند ی نداشت . هشت هواپیمای شکاری در هوا شی جین پینگ را همراهی کردند و در زمین نیز همه خرد و بزرگ در خدمت حاضر شدند . آخر این شخص مبلغ چهل و شش میلیارد دالر را برای ساختمان مشترک « دهلیز بزرگ اقتصادی » با خود آورده بود و این مقدار چندین برابر حجم پول هایست که ایالات متحده امریکا در درازنای ده ها سال در اقتصاد پاکستان فرو ریخته است . رهبر چین با قدر دانی از روابط نزدیک و همکاری های دوجانبه میان دو کشور پروژه راه ابریشم را از نگاه اقتصادی و ژیو ـ پولیتیک برای پاکستان با اهمیت خواند و افزود : « پاکستان با این پروژه به آرزوی دیرین خود خواهد رسید و به ببر نو آسیا مبدل خواهد گردید. » وی در سخنرانی خود در پارلمان پاکستان این کشور را فرا خواند تا در « جامعه هم سرنوشت آسیایی » که در ماه مارچ سال روان ترسایی تاسیس شد شرکت نماید . رییس جمهور چین آرزو دارد تا پاکستان را به نخستین خشت ساختمانی پلان های توسعه وی خود مبدل سازد . دهلیز اقتصادی چین ـ پاکستان که از شهر کاروانی کاشغر درچین آغاز میگردد سه هزار کیلو متر درازی داشته و با گذر از معبر جاده چهل متری قراقروم به بندر گوادر منتهی میشود .چینایی ها این بندر نهایت با اهمیت آب عمیق را دو سال پیش برای مدت چهل سال به اجاره گرفته بودند . در آن سال چنان پنداشته میشد که بنا بر نبود زیر ساخت های ضروری چون شاهراه های ارتباطی میان گوادر و کراچی از یک سو و گوادر و کویته ـ پشاور و شمال غرب پاکستان از سوی دیگر اجاره بندر بیشتر به منظور کنترول بحر هند و خلیج فارس بوده است . اما اینک با ساختمان هر دو شاهراه اساسی ، چین راه مستقیم به اقیانوس هند و تنگه هرمز پیدا نموده و هر دو راه خشکه و دریایی ابریشم را در این نقطه استراتیژیک با هم گره میزند . چین نه تنها به بازار های پزتوان پاکستانی چیره میگردد؛ بلکه از راه کوتاه انتقال دریایی به آسانی به نفت عرب نیز دست میآبد . البته کشه پلان های چارچوبی چین در پاکستان به مراتب بیشتر از این پروژه های زیر بنایی است .شی جین پینگ در سفرش در مجموع پنجاه و یک قرار داد و معاهده را با پاکستان به امضا رسانید و این کشور را هرچه تنگتر در آغوش گرفت ..در این روز ها که گرمی هوا جان صدها پاکستانی را تباه میکند و در همه جا ها نبود برق مردم را بیچاره ساخته است ؛ دست کمک چین برای رفع نیازمندی های انرژی برق به سوی این کشور دراز گردیده است. در شمار پروژه های توافق شده یکی هم ساختمان بند برق آبی « کاروت » بالای دریای جیلم ( یکی از دریا های پنجگانه پنجاب ) به ارزش یک عشاریه شصت و پنج میلیارد دالر است که تا پنج سال دیگر به اتمام میرسد و مدیریت آنرا چین برای مدت سی سال در اختیار خواهد داشت .دو کنسرن بزرگ پاکستانی و چینایی بنام های « پاکستان پرایویت پاور » و « انجمن سه تنگی » این بند بزرگ را تا سال دوهزار و بیست ترسایی اعمار می نمایند و مصارف آنرا صندوق راه ابریشم به عهده گرفته است .البته در پهلوی این دستگاه تولید انرژی برق ، وزارت آب و برق پاکستان چهارده پروژه دیگر را نیز با چین به امضا رسانیده است . وزارت های مالیه ، پلان ، بنادر و کشتیرانی ، علوم و تکنالوژی ، راه آهن ، نفت و کمیسیون انرژی اتومی پاکستان هم در باره هفده پروژه اساسی و با اهمیت دیگر با مراجع چینی قرارگذاشته اند که تحقق آنها چهره اقتصادی این کشور را دگرگون خواهد ساخت . از اینرو نخستین گام استراتیژی راه ابریشم و اهداف بلند بالای آن در همسایگی افغانستان با موفقیت برداشته شد و جا داشت تا ممنون حسین رییس جمهور پاکستان مدال افتخار آنکشور را به شی جین پینگ تقدیم نماید. در این راستا قطعه « سور» بدست پاکستان افتاد که هر لحظه در بازی های سیاسی منطقه ای و جهانی از آن کار خواهد گرفت .
گرایش منطقه ای بسوی راه ابریشم
در باره همنوایی کشور های آسیای میانه و فدراسیون روسیه با اندیشه راه ابریشم در بخش دوم این جستار گفته هایی اشاره گونه آمدند .در اینجا نیز بنا بر پهنه بزرگ این گذارده نمیتوان به ژرفا پیچید و همه جوانب آنرا به بیان گرفت . تنها نمونه هایی از قرارها ، عملکرد ها و روا بط همکاری میان کشورهای آسیایی با جمهوری مردم چین برای همگرایی در « جامعه هم سر نوشت آسیایی » به مثابه معرفه هایی پیشکش میشوند تا در شناخت گرایش همگانی یاری رسانند :
گسترده گی مناسبات میا ن فدراسیون روسیه و جمهوری چین را میتوان نه تنها درارقام واعداد دید بلکه کیفیت همکاری ها درعرصه های مهم راهبردی هم بیانگر نزدیکی و تفاهم میان هر دو کشور است . روسیه نیازمندی های شدید انرژی و مواد خام چین را تامین می نماید و در مقابل چین با ذخایربزرگ پولی خود وام های ضروری را برای بی اثر ساختن تعزیرات مالی و اقتصادی غرب در اختیار همسایه شمالی خود قرار میدهد . بر پایه همین همکاری و اعتماد روسیه در نظر دارد تا با چین یکجا صنایع هستوی خود را رُشد دهد . روس ـ اتوم کنسر ن بزرگی است که در سال های پسین ، پیروزی های درخشانی دا شته و درسال پیشین ترسایی به حجم بیش از یکصد ملیارد دالر سفارش داشته است . اینک بانک ها و رساننده گان انرژی چینایی دست بکار شده اند و پروژه تولید برق اتمی « تیان وان » در بحیره زرد را در دستور کار قرار داده اند . دو بلاک ریا کتورهای این دستگاه بکار آغاز نموده اند و دوی دیگر آن در حال ساختمان اند. کشورهای روسیه و چین در نظر دارند تا در باره تولید « انرژی نو » با هم همکاری کنند . اکنون هر دو کشور در باره « ساختمان دستگاه های تولید برق اتومی شناور » و تعمیل پروژه های مشترک در کشورهای سومی با هم مذاکره مینمایند . همکاری در عرصه تکنالوژی نظامی میان هر دوکشورهم ابعاد نوینی کسب نموده است .جمهوری مردم چین که در صادرات و واردات سلاح مقام جهانی سوم را دارد بیش از شصت در صد سلاح های وارداتی خود را از فدراسیون روسیه خریداری مینماید . افزایش بودیجه نظامی چین تا اندازه زیاد با پروژه راه ابریشم ارتباط دارد ؛ زیرا افزون بر حفاظت حاکمیت و امنیت کشوری ، حفاظت راه های تجارتی ، سرمایه گذاری های آنکشور در بیرون و دفاع از بنادر چین در سراسر جهان از وظا یف اساسی ارتش چین است .فدراسیون روسیه برای چین بازار بزرگیست که بدان توجه ویژه ای دارد .اکنون حجم تجارت سالانه میان هر دو کشور به نود و پنج ملیارد دالر با لغ میگردد و چینائیی ها اروپاییان را در آنجا به پسگرد وامیدارند .در بازارهای روسیه نه تنها جنبش کالا و سرمایه به مشاهده میرسد؛ بل کارگران چینی در بازار کار سایبریا و سایر نکات نیز سرازیر گردیده اند. ماسکو تسهیلات لازم را برای کارگران چینایی و ترکی فراهم نموده است .
قزاقستان به مثابه نهمین کشور پهناور جهان دارای دو استراتیژی انکشافی است که به تر تیب تا سال های ۲۰۳۰ و ۲۰۵۰ ترسایی میرسند . در پایان این سال ها باید این سرزمین در زمره سی کشور پیشرفته جهان بشمار آید . رهبری قزاقستان که کشورهای ناروی و سینگا پور را به مثابه الگوهای رُشد پذیرفته است؛ سرنوشت برنامه های خود را با استراتیژی راه ابریشم پیوند داده است .این امر را سرمایه گذاری چین به ارزش نزدیک به بیست و چهار میلیارد دالر در ده سال پیش به وضاحت نشان میدهد . جمهوری مردم چین در کشور های تاجکستان ، ترکمنستان ، ازبکستان و قرغیزستان نیز در ده سال گذشته بیش از ده میلیارد دالر در بخش های زیربنایی سرمایه گذاری کرده است .همه این کشور ها طرح راه ابریشم را پذیرفته اند .
راه ابریشم در یایی در آسیا در شرق از نقطه « ملا کا » آغاز میگردد و بسوی خلیج فارس و سواحل شرقی افریقا ادامه میآبد .چین سالها پیش کمر بندی را بنام « رشته مروارید » در حوزه اقیانوس هند ایجاد نموده و در توسعه بنادر پاکستان ، سریلانکا ، میانمار و بنگله دیش سرمایه گذاری کرده بود .با اعلام استراتیژی راه ابریشم اهمیت این پروژه های استراتیژیک یکبار دیگر آشکار شد .لست فعالیت های چین در این حوزه خیلی درازاست .این کشور درسال پیش اضافه از پنج میلیارد یورو را برای زیر ساخت های سریلانکا اختصاص داد ، میدان هوایی نوی را در مالدیو اعمار نمود و پروژه بندری را در سیشل رویدست گرفت .کشور هند در برابر ابتکارات چین در دورا دور خود شگفت زده شد و با درک اهمیت جهانی پروژه کمر بند مشترک اقتصادی ناگزیر گردید تا خود نیز جایگاه خویش را دراین تحول اقتصادی ـ سیاسی تثبیت نماید .دیپلوماسی هند اگر از یکسو متوجه مهار کردن نفوذ منطقه ای چین است ولی از سوی دیگر سعی دارد تا از امکانات نو درتقویت همکاری های اقتصادی دو جانبه بهره گیرد . این گذارده در دیدار رسمی رییس جمهور هند نارندرا مودی در ماه می سال روان ترسایی به چین مورد گفتمان قرارگرفت . چین به آرزومندی جانب هند مبنی بر سرمایه گذاری در بازسازی زیر بناهای آنکشور پاسخ مثبت داد و اظهار آماده گی کرد که در بازسازی میدان های هوایی ، شاهراه ها و بندرهای هندی به ارزش یک تریلیون دالر سرمایه گذاری خواهد نمود. اکنون چین یکی از بزرگترین شرکای تجارتی هند است و حجم تجارت آن با هند در سال پیش به اندازه شصت و یک میلیارد دالر بود. البته شی جین پینگ در سفرسال پیش خود به هند دوازده تفاهمنامه همکاری اقتصادی و تجارتی را به امضأ رسانیده بود که زمینه های کار مستدام را میان هر دو کشور رقیب در اقیانوس هند فراهم میسازند .
چین در رابطه با انکشاف مناسبات اقتصادی و تجارتی با دیگر کشور های آسیایی به ویژه جاپان از خویشتن داری کار میگیرد و از هرگونه کشیده گی و تحریک سیاسی که به زیان روابط بازرگانی باشد می پرهیزد . در هر جایی که برای بهبودی مناسبات دو جانبه ضرورتی باشد ، در آن صورت سیاست پیشگیرانه چین به موقع عمل میکند . پذیرایی گرم چین در ماه پیش از رهبر اوپوزیسیون میانمار ، سان سووکی که احتمالاً در انتخابات آینده آنکشور برنده خواهد شد نشانه ای از دیپلوماسی موفق جمهوری مردم چین است که همگرایی به اندیشه راه ابریشم را تقویت میکند .
یک کمر بند و یک راه
در طرح بازسازی راه ابریشم سر منزل نهایی بسوی غرب ، اتحادیه اروپاست . شی جین پینگ در سال ۲۰۱۳ ترسایی این قاره پیشرفته صنعتی را فراخواند تا یکجا با کشور چین« کمر بند مشترک اقتصادی » را به امتداد راه ابریشم به منظور رونق بخشیدن « تجارت آزاد » و سازمان دادن سیستم اقتصادی جهان ایجاد نماید .از دیگاه چین اندیشه « یک کمربند و یک راه » همکاری های منطقه ای را ژرفترساخته و فرایند آن بهره گیری باز، متوازن و مشترک برای همگان خواهد بود . اتحادیه اروپا و چین که بیست و پنج در صد نفوس جهان را تشکیل میدهند دارای روابط گسترده اقتصادی و تجارتی اند . بیلانس تجارت میان هر دو درسال پیش ترسایی بیش از پنجصد و سی ونُه میلیارد یورو بود ؛ با این هم پلان « یک کمربند و یک راه » توانایی های بازار را در درون منطقه ها باز نموده ، سرمایه گذاری ها و مصرف را ارتقا داده و تقاضا و اشتغال بیشتر را ببارخواهد آورد . جمهوری مردم چین باور دارد که در فرآیند ساختمان این کمر بند ، امنیت پایدار و ثبات ژیو ـ پولیتیک تضمین خواهد شد. ژاو بیم سفیر چین در ویانا بارها تصریح میدارد که طرح « یک کمربند و یک راه » سه شاهراه با اهمیت را در بر میگیرد : « راه صلح ، راه رشد و راه امکانات » . این کمر بند بایست ارتباط سریعتری همه کشور ها و همه منطقه ها و با هم پیوسته گی استراتیژیک آنها را تامین نماید . البته افزون بر این خواست کلی ، نگاه ژرف بین متوجه آن کشورهایست که در آنها ظرفیت های بزرگ زیرساختی و امکانات آفرینش و تقویت بازارها و نیروی خرید وجود دارند . از همین رو جمهوری مردم چین اروپای شرق را برای همکاری های همه جانبه مساعد دانسته و آرزومند است تا راه دریایی ابریشم را از طریق بندر یونانی « پری یوس » با سر زمین های اروپای شرق وصل سازد . کنسرن ترابری چینایی بنام « کاسکو » شش سال پیش این بندراستراتیژیک را برای مدت سی و پنج سال به اجاره گرفت و از آنجا انتقالات به بحیره سیاه و جنوب اروپا را سازماندهی میکرد . چین تا اکنون بیش از شانزده ملیار یورو را درکشورهای مجارستان ، صربستان ، بوسنیا و هرز گاوینیا ، ماسدونیا و یونان سرمایه گذاری نموده و در نظر دارد تا حجم این سرمایه گذاری ها را به بیش از یکصدو ده میلیارد یورو افزایش دهد . به همین منظور قراراست تا در ماه دسامبر سال روان ترسایی روسای شانزده کشور اروپایی و چین در بلگراد گردهم آمده و برنامه مشخص کاری را به تصویب برسانند . لی کی کیانک نخست وزیر چین پروژه های مهمی را برای ساختمان زیربنا ها و مدرنیزه سازی آنها پیشنهاد کرده است . از این شمار یکی هم اعمار خط آهن بلگراد ـ بوداپست به درازی سه صدو پنجاه کیلومتر است که زمان ا نتقال کالا را بسوی شرق بطور قابل ملاحظه کوتاه میسازد .درخور توجه است که غرب این حوزه را از مدت بیست سال بدینسو بهمثابه بازار توسعه یافته داخلی تلقی نموده ولی برای بازسازی آن کارلازم را انجام نداده است .اکنون هم اتحادیه اروپا توانایی آنرا ندارد تا این مقدار پول را برای انکشاف این حوزه سرمایه گذاری نماید . بدیهی است که تمویل ، پلانگذاری و رهبری ساختمان پروژه های زیربنایی در جنوب و شرق اروپا نفوذ چین را در این منطقه نیز ارتقأ میبخشد .البته جمهوری مردم چین در سراسر قاره اروپا دست به تشبثات گسترده اقتصادی و تجارتی زده و درهمه جا حضور فعال دارد. به گونه نمونه بانک مرکزی چین در یکسال گذشته اضافه از پنج میلیا رد یورو را در تصدی های ایتالیایی فروریخته و افزون بر سکتور انرژی ( شرکت های نفتی ) کمپنی های بزرگ صنعتی و کنسرن های مالی ایتالیایی را آماج گرفته است . بانک ساختمان چین چندی پیش نمایندهگی خویش را درشهر میلان گشود و در نظر دارد تا در معامله بزرگ خرید کنسرن « تایر پریلی » سهیم گردد . این گونه عملکرد چین تا اندازه زیاد در همه کشورهای اروپایی به چشم میخورد و برپایه چنین شیوه رفتار میتوان تصور نمود که اروپایی ها نیز با سهمگیری فعال خود در برنامه های همکاری مشترک در امر پیروزی استراتیژی راه ابریشم گام میگذارند .
پانویس ها :
۱ ـ صندوق بین المللی ارز کور خود و بینای مردم است . این موسسه مهم پولی از همه کشورهای رو به انکشاف ریفورم میخواهد ولی خود برغم خواسته ها و مصوبات اکثریت اعضا ، حاضر به اصلاحات ضروری ساختاری نیست . در این سازمان ایالات متحده امریکا و متحدین اروپایی آن دارای موقف مسلط و تعین کننده اند . ایالات متحده با حق ویتوی خود میتواند هر تصمیمی را ساقط سازد . پنج سال پیش در گردهمایی بزرگ این سازمان صد ها وزیر مالیه و روسای بانک های مرکزی از سراسر جهان در باره وضع اقتصاد جهانی و سیستم بانک ها به شور پراختند و فیصله نمودند تا شش در صد سهم آرأ از کشور های پیشرفته صنعتی مانند ایالات متحده ، سویس ، فرانسه و المان که امتیاز بیشتر از حد خود دارند به کشور های رو به انکشاف در حال پیشرفت مانند چین و برازیل انتقال یابد .اما این گام کوچک هم در عمل تطبیق نگردید زیرا اکثریت جمهوریخواه در کنگرس ایالات متحده امریکا ریفورم های صندوق بین المللی را مغایر با منافع خود دانستند و انرا رد کردند .
۲ ـ دانشمند ایالات متحده امریکا جان بریمر در مقاله ای ( منتشره روز نامه استاندارد مورخ ۲۱ ماه می ۲۰۱۵ ترسایی ) رابطه جمهوری مردم چین را با ایالات متحده امریکا به نگرش گرفته و سیاست خارجی انکشور را ارزیابی میکند . برای اگاهی مزید کتاب نوش بنام ڼ ابر قدرت ة فاکت های بیشتری را ارایه میدارد :
Jan Bremmer
Three choices for America`s rolle in the World – 2015
۳ ـ کریستین لا گارد رییسه صنوق بین ا لمللی ارز در کم حرفی در باره رویداد های مهم جهان مانند انکشافات یونان شهرت دارد. اما او تأسیس بانک سرمایه گذاری آسیایی برای زیرساخت ها را بمثابه شلاقی به ایالات متحده امریکا توصیف نمود و تفاهم خود را نسبت انزجار کشورهای عضو این صندوق در برابر موضعگیری های این کشور ابراز نمود .
قابل یادهانی است که ایالات متحده امریکا در رابطه با ابتکار تاسیس بانک سرمایه گذاری آسیایی برای زیر ساخت ها دارای موقف ناپایدار است . در آغاز آنرا رد نموده و حتا کشورهای دیگر را برای عدم اشتراک در آن ترغیب مینمود . اما جان کری وزیر امور خارجه ایالات متحده در نشست ماه می ۲۰۱۵ ترسائی خود با وانگ ای وزیر خارجه چین حرف های گذشته را بد فهمی دانسته و مفکوره بانک نو را مثبت خواند . وانگ ای با قدردانی از این گفته بار دیگر تصریح نمود : « آسیا در گام نخست آسیای آسیایی هاست .»
اساسگذاران بانک سرمایه گذاری آسیایی برای زیرساخت ها جین لیکون چینایی را به حیث رییس این بانک برگزیدند . این شخص تیزهوش سال های زیادی را در روستا های چین سپری نمود وبا زنده گی دهقانان از نزدیک آشنا شد ، سپس در دانشگاه زبان های خارجی پکن درس خواند . در سال ۲۰۰۷ ترسایی معاون بانک انکشاف آسیایی بود و پس از آن در بانک جهانی ایفای وظیفه مینمود . جین لیکون مدتی را در دانشگاه بوستون به سر برد و برای چندی به صفت معین وزارت مالیه چین کار نمود . او تعهد سپرده است که در بانک نو به شیوه دیگر نسبت به بانک جهانی مدیریت خواهد نمود .
یاد داشت :
در این جستار بنا بر تراکم گذارده ها ، در باره روابط اقتصادی و تجارتی چین با قاره های آمریکا و افریقا تماس گرفته نشده است که البته در جای دیگر به آنها پرداخته خواهد شد. جمهوری مردم چین که از مدت بیش از سه دهه در قاره افریقا فعالیت دارد و هم اکنون بیش از یک میلیون کارگر و کار شناس آن در آنجا مصروف کاراند درنظر دارد تا در رابطه با راه ابریشم نیز مجموعه سرمایه گذاری های خود را افزایش داده و حجم آنرا به بیش از چهار صد میلیارد دالر ارتقا دهد. این چنین برنامه ها با امریکای لاتین نیز در نشست مشترک سران کشورهای عضو سازمان سیلاک و چین در ماه جنوری سال روان در پکن پیریزی گردیدند که بر پایه آن حجم تجارت این دو حوزه در ده سال آینده به ارزش بیش از پنجصد میلیارد دالر بیشتر خواهد گردید .
