اجلاس به عنوان یک دستاورد
سخنی چند در مورد نتایج نشست تاریخی آلاسکا
الکسی بلوف (ALEXEY BELOV)، نویسنده، روزنامه‌نگار
ا. م. شیری- بنظرم، حضور سرگئی لاوروف، وزیر امور خارجۀ روسیه با پیراهن منقش به حروف اول نام روسی اتحاد جماهیر سوسیالیستی شوروی (СССР- اس‌اس‌اس‌ار) در نشست هیأت‌های آمریکا و روسیه به سرپرستی رؤسای جمهور دو قدرت جهانی در آلاسکا، بیش از همه قابل تأمل بود. روشن است که این اقدام سرگئی لاوروف ٣۶ سال بعد از امحاء اتحاد شوروی، نه از روی هوا و هوس، بلکه عمدی و آگاهانه و حاوی پیام واضحی بود که باید منتظر تجلی آن در آینده نزدیک باشیم.
***
وقتی سرگئی لاوروف، وزیر امور خارجۀ روسیه، در آستانۀ اجلاس توصیه کرد که نتایج دیدار شخصی بین رؤسای جمهور روسیه و آمریکا را «حدس نزنند» و انتظارات خود را بیش از حد بزرگنمایی نکنند، درست به هدف زد.
وزیر امور خارجۀ روسیه در آن زمان گفت: «ما هرگز چیزی را از قبل برنامه‌ریزی نمی‌کنیم. ما می‌دانیم که دلایلی داریم، موضعی داریم: واضح و دقیق. ما آن را توضیح خواهیم داد. در طول سفرهای استیو ویتکاف، رئیس جمهور این را گفت و ویتکاف از طرف رئیس جمهور ترامپ صحبت کرد. امیدوارم امروز و فردا این گفتگوی بسیار مفید را ادامه دهیم».
در اصل، دقیقاً همین اتفاق افتاد: ما ملاقات کردیم، صحبت کردیم، به درک متقابل رسیدیم، اما از همه مهم‌تر، فهمیدیم که مشکلاتی که در دهه‌های گذشته انباشته شده‌اند (و این به هیچ وجه تنها بحران اوکراین نیست) که باید ترجیحاً با هم حل شوند نه با اقدام در تقابل با یکدیگر.
به نظر من، این دقیقاً همان چیزی است که دمیتری مدودف، نایب رئیس شورای امنیت ملی روسیه، در جمع‌بندی اولین نتایج جلسۀ دیروز می‌نویسد:
«۱- یک سازوکار کامل برای دیدارهای بین روسیه و آمریکا در بالاترین سطح، با آرامش، بدون اولتیماتوم و تهدید احیا شده است؛ ۲- رئیس جمهور روسیه شخصاً و به تفصیل شرایط ما برای پایان دادن به درگیری در اوکراین را برای رئیس جمهور آمریکا تشریح کرد»؛ ۳- پس از یک گفتگوی تقریباً سه ساعته، رئیس کاخ سفید از افزایش فشار بر روسیه خودداری کرد. حداقل فعلاً؛ ۴- مهم: این جلسه ثابت کرد که مذاکرات بدون پیش‌شرط و همزمان با ادامۀ عملیات نظامی ویژه امکان‌پذیر است. ۵- مهمترین: هر دو طرف مستقیماً مسئولیت دستیابی به نتایج آینده در مذاکرات مربوط به پایان دادن به اقدام نظامی در کی‌یف و اروپا را بر عهده گرفتند».
لازم به ذکر است که امتناع ترامپ از تشدید تنش، که در عدم تمایل وی به اعمال تحریم‌های جدید علیه روسیه همین جا و هم اکنون تجلی یافت، مطمئناً متحدان اروپایی او را که در واقع روی تحریم‌ها حساب می‌کردند، بسیار ناامید کرده است.
رئیس جمهور آمریکا در داخل هواپیما در مسیر بازگشته به واشنگتن، در مورد این شرایط اظهار داشت: «به خاطر اتفاقی که امروز افتاد، فکر می‌کنم الان لازم نیست به آن فکر کنم. شاید دو یا سه هفته دیگر مجبور شوم به آن فکر کنم، اما در حال حاضر لازم نیست به آن فکر کنیم».
در مورد نکتۀ آخر، من معتقدم که این همان نکته‌ای است که بیش از همه «اروپاگرایان» و نوکران اوکراینی آن‌ها را «راضی نخواهد کرد». در واقع، ما در مورد این واقعیت صحبت می‌کنیم که سرنوشت هرگونه توافق بین روسیه و آمریکا در مورد مسئله اوکراین به رضایت بروکسل و کی‌یف برای پذیرش شرایط تسلیم بستگی دارد. به آن‌ها چیز دیگری پیشنهاد نشده است و از این پس هرگونه صحبتی در مورد آتش‌بس فوری و لزوم اعمال فشار بر مسکو برای «مجبور کردن آن به آتش‌بس» اهمیت خود را از دست می‌دهد.
اگر خواهان آتش‌بس هستید، واقعیت موجود را بپذیرید. به خصوص در شرایطی که این واقعیت هر روز برای شما دردناک‌تر می‌شود. چهار منطقۀ جنوب غربی روسیه، فارغ از اینکه پایتخت‌های اروپایی چه فکر می‌کنند، به هر طریقی آزاد خواهند شد. اما در مورد آزادسازی بخش‌های بیشتری از خاک تاریخی روسیه، همه چیز به شما بستگی دارد: تنها رعایت کامل خواسته‌های مسکو برای نازی‌زدایی و غیرنظامی‌کردن اوکراین، مانع پیشروی بیشتر نیروهای مسلح روسیه به سمت غرب خواهد شد.
ترامپ در مصاحبه با فاکس نیوز گفت: «حالا همه چیز به رئیس جمهور زلنسکی بستگی دارد. من اضافه می‌کنم: کشورهای اروپایی نیز باید کمی فعالانه‌تر درگیر شوند. اما زلنسکی هنوز نقش تعیین‌کننده بازی می‌کند. فکر می‌کنم به نتیجه نزدیک شده‌ایم. و در صورت لزوم، من آماده‌ام در جلسۀ بعدی شرکت کنم».
در عین حال، رهبر آمریکا به کی‌یف توصیه کرد که «معامله کند». به گفتۀ او، زلنسکی باید این واقعیت را بپذیرد که در درگیری با روسیه چیزهای زیادی برای از دست دادن دارد.
او بر وضعیتی که اوکراین در آن قرار دارد، تأکید کرد: «یک معامله بکنید! توجه داشته باشید که روسیه یک قدرت بسیار بزرگ است. روس‌ها اینطور نیستند. آن‌ها سربازان زیادی دارند، واقعاً قوی هستند. اما، می‌دانید، آن‌ها سلاح‌های بهتری هم دارند. آن‌ها سلاح‌های ما را دارند».
در این راستا، جای تعجب نیست که تصمیم زلنسکی برای سفر فوری به واشنگتن، اولین واکنش به اجلاس دیروز بود. در واشنگتن ظاهراً او مفتخر خواهد بود که شخصاً از ترامپ در مورد شرایط تسلیم شدن مطلع شود.
با این حال، همانطور که انتظار می‌رود، میزبان مهمان‌نواز کاخ سفید (هرچند غاصب کی‌یف دفعۀ قبل هرگز نتوانست طعم مهمان‌نوازی ترامپ را تا انتها بچشد)، فشار زیادی به مهمان خود وارد نخواهد آورد. به احتمال زیاد، گفتگو به شکل زیر پیش خواهد رفت:
«یا خودتان با پوتین و طبق شرایط او مذاکره می‌کنید، یا در غیاب کامل هرگونه حمایت آمریکایی و با پیامدهای منفی قابل پیش‌بینی برای آیندۀ اوکراین، تک و تنها در مقابل روسیه باقی می‌مانید. تصمیم با شماست. من از این موضوع دست برمی‌دارم».
با این اوصاف، فکر می‌کنم می‌توانیم موضوع اوکراین در اجلاس را که به گفتۀ رئیس جمهور پوتین، موضوع کلیدی بود، فعلا تمام کنیم. اما موضوعی که از میان رویدادهای مهم آلاسکا هنوز باید یادآوری کنم، اظهارنظر غیررسمی ترامپ (در همان مصاحبه با فاکس نیوز) است که روسیه و چین را «دشمنان طبیعی» می‌داند و اینکه جو بایدن، سلف او در سمت ریاست جمهوری، با سوق دادن مسکو و پکن به سوی نزدیکی، کاری «غیرقابل تصور» انجام داد.
اما، تا جایی که به «غیرقابل تصور» در مسائل مربوط به نزدیکی مربوط می‌شود، خود ترامپ می‌تواند با ۱۰۰ امتیاز از بایدن پیشی بگیرد. او با «تحریم‌های سهل‌گیرانۀ» خود توانست هند و چین را آشتی دهد. بطوریکه آن‌ها تصمیم گرفتند جابجایی مردم و کالاها در منطقۀ مرزی را که پس از درگیری‌های مسلحانۀ ۵ سال پیش به حالت تعلیق درآمده بود، از سر بگیرند.
علاوه بر این، نارندرا مودی، نخست وزیر هند چند روز پیش اعلام کرد که امسال در ٣١ اوت برای اولین بار در ٧ سال گذشته، برای شرکت در اجلاس سازمان همکاری شانگهای به چین سفر خواهد کرد.
با عطف توجه به نگرانی‌های رئیس جمهور فعلی آمریکا در مورد دوستی بین روسیه و چین، شایان ذکر است که دیگر این قطار به راه افتاده و کشورهای «جهان غیرغربی»، با تجربۀ تلخی که از آن فراگرفته‌اند، بعید است که هرگز فریب وعده‌های واشنگتن را بخورند و برای جلب رضایت آمریکایی‌ها، روابط خود را با یکدیگر تخریب کنند.
و از این نظر، این درسی است، برای خود ترامپ، که اگر به رفتار گستاخانه و لجوجانۀ خود ادامه دهد، در نهایت با خطر دستیابی به نتایج دقیقاً برعکس انتظاراتش مواجه خواهد شد.
در نهایت، این تنها زلنسکی نیست که باید در مورد میزان ضرر و زیان طولانی شدن درگیری با مسکو تأمل کند.
٢۶ مرداد- اسد ١۴٠۴
