سفارت ایالات متحده در ارمنستان مرکز کادرسازی و کانون روس‌هراسی
آندری آرشف (ANDREY ARESHEV)
ا. م. شیری
استحکام روابط روسیه و ارمنستان مورد آزمایش قرار می‌گیرد
در دسامبر ۲۰۲۲، سنای ایالات متحده کریستینا کوئین ۵۷ ساله، دیپلمات حرفه‌ای را که از اوایل سال ۲۰۲۰ به عنوان کاردار ایالات متحده در اوکراین خدمت می‌کرد، به عنوان سفیر در ایروان تأئید کرد. شهروندان ارمنستان، لیز تریسی روس زبان، فارغ‌التحصیل رشتۀ «شوروی شناسی» از دانشگاه جورجیا در سال ۱۹۸۶ را خوب به خاطر دارند. او همان کسی است که در شرایط سرد شدن شدید روابط روسیه و آمریکا، ریاست یک هیئت دیپلماتیک در مسکو را به عهده داشت و یادداشتی از وزارت خارجۀ روسیه مبنی بر دست داشتن ایالات متحده در انفجار «خطوط لولۀ نورد استریم» دریافت کرد.
اتفاقی است یا نه، اما مأموریت نمایندگی دیپلماتیک مجهز واقع در یک جمهوری کوچک قفقاز، خیابان امریکا، ۱، که در بارۀ وسعت قسمت زیرزمین و تعداد کارمندان آن افسانه‌ها می‌گویند، به یک سکوی پرش برای ارتقاء شغلی چندین دیپلماتِ «در حال صعود» تبدیل شده است. علاوه بر لیز تریسی، برای مثال، ریچارد میلز جونیور، پس از انتخاب شدن به عضویت در مجلس ملی از بلوک «الک» (ELK=خروج) پاشینیان در سال ۲۰۱۷، علناً به فعالان خود قول مساعدت ممکن را داد. میلز پس از ایروان موفق به کار در نمایندگی دائم ایالات متحده در سازمان ملل شد و از ژانویه ۲۰۲۳ در نیجریه، بزرگترین کشور نفت‌خیز آفریقا مشغول به کار شد. بعید نیست که کل ایدۀ کارزار گروه پاشینیان که از ۳۱ مارس ۲۰۱۸ از گیومری آغاز شد و با تصرف قدرت سیاسی در آوریل تا مه در اثر انقلاب «مخملی» با شرکت ده‌ها هزاران نفر سیاهی‌لشکر به پایان رسید، متعلق به میلز باشد.
با این حال، همانطور که مطبوعات ارمنی اشاره می‌کنند، سلف او، ماری یووانوویچ «پیشرو»، اگرچه تمام تلاش خود را کرد و سهم عملی در بی‌ثبات کردن وضعیت در کشور میزبان داشت، کم شانس‌تر بود. او در سال ۲۰۰۵، اندکی قبل از انقلاب لاله، به عنوان سفیر در بیشکک (قرقیزستان) و سه سال بعد، به عنوان سفیر در ایروان منصوب شد و تا اواسط سال ۲۰۱۱ در آنجا کار کرد. او طوفانی از فعالیت‌ها، از جمله آماده‌سازی دیدار هیلاری کلینتون، وزیر امور خارجۀ وقت را سازمان داد. در ارمنستان به ماری لقب محبت‌آمیز «ماشنکا» داده بودند. او در سال‌های ۲۰۱۲-۲۰۱۶ به عنوان معاون دستیار وزیر امور خارجه در امور اروپا و اوراسیا مشغول به کار شد و در سال های ۲۰۱۶-۲۰۱۹ (قبل از اینکه مورد توجه دونالد ترامپ قرار بگیرد)، به عنوان سفیر ایالات متحده در همان کی‌یف منصوب شد و پس از انتصاب او، کریستینا کوئین، اهل کالیفرنیا، «بزرگ شده در محیط فرهنگ ارمنی»، از کی‌یف به ایروان منتقل شد.
به طور کلی، تلاقی مراحل اوکراینی و ارمنی در حرفۀ کارمندان وزارت امور خارجه که در فضای پس از شوروی اشغال شده‌اند، نباید تعجب آور باشد. زیرا، هدف استفاده از روش‌های «اوکراینی» برای سوق دادن افکار عمومی در ارمنستان در جهت لازم: دوری از روسیه است. فقط کادرها تغییر می‌کنند. اگر افرادی از میان جمعیت اپوزیسیون مانند الکساندر ارزومانیان، وزیر خارجه سابق (سفیر کنونی ارمنستان در کپنهاگ)، خاچاتور کوکوبلیان، رهبر حزب «دموکرات‌های آزاد» و آرارات زورابیان، رهبر «جنبش ملی ارمنستان» نظرکردۀ ماشنکا بودند، اما رهبران احزاب کوچک و پر سر و صدای طرفدار غرب به‌عنوان بخشی از «شورای مشورتی همکاری با نیروهای غیرپارلمانی» که پس از انتخابات زودهنگام پارلمانی در سال ۲۰۲۱ تشکیل شد، مورد علاقۀ لیز تریسی هستند. برخی از آن‌ها عبارتند از: آرام ز. سرکیسیان (حزب «جمهوری»)، میکائیل هایراپتیان (حزب محافظه‌کار)، تیگران خزمالیان (حزب اروپا)، لوون شیرینیان (حزب دموکرات مسیحی)، دیوید ساناساریان (ارمنستان مستقل) و برخی دیگر. در جایی در همان نزدیکی، روس‌ستیزان کاملاً از درون قطب دموکرات ملی (واروژان آویتیسیان، آرا پاپیان و دیگران) در حال ظهور هستند، مرتباً به سازماندهی اقدامات پر سر و صدا در ایروان دست می‌زنند و پلیس هیچ مانعی در مقابل آن‌ها ایجاد نمی‌کند. اخیراً در گیومری نیز تجمعاتی در مقابل پایگاه نظامی روسیه ترتیب داده شد. تجمع‌کنندگان با در داشتن پرچم‌های زرد-سیاه و دیگر نشان‌ها و علائم، شعارهای «درود بر اوکراین!» سر دادند. لازم به ذکر است که پیدایش اتحادیۀ ملی دموکراتیک به گروه رادیکال ساسنا تسرر، تحت حمایت سازمان‌های غیردولتی جورج سوروس برمی‌گردد که در ژوئیه ۲۰۱۶ ساختمان هنگ گشتی، واقع در مرکز ایروان را تصرف کردند و سه پلیس را کشتند. اتحادیۀ ملی دموکراتیک قول می‌دهد در صورت به قدرت رسیدن، با خروج از پیمان امنیت جمعی و درخواست فوری از واشینگتن برای وضعیت شریک ممتاز ایالات متحده در خارج از ناتو، اما با چشم‌انداز پیوستن به آن، در مسیر سیاست خارجی خود تجدید نظر اساسی کند.
خانم تریسی علاوه بر دستکاری دستور کار داخلی در جمهوری، در تغییر سیاست خارجی مقامات فعلی ارمنستان فعالانه مشارکت داشت. از این رو، او در اوت ۲۰۲۱، تحت عنوان تفریح و گردشگری، اغلب از منطقۀ سیونیک هم‌مرز آذربایجان و ایران بازدید می‌کرد، که به گفته تعدادی از نشریات، با فرستادگان طرف همسایه در یکی از هتل‌ها با حضور وارچاپت ملاقات کرد. با وجود تکذیبیۀ خود وارچاپت، هیچ کس به او باور نکرد. در طول اقامت لیز تریسی در ایروان، ارمنستان متحمل یکسری شکست‌های نظامی، از جمله، در جنگ ۴۴ روزه در پاییز ۲۰۲۰ شد. ارتباط نزدیک او با وزیر دفاع وقت، دیوید تونویان و همچنین علاقه‌مندی او به وضعیت مادی و فنی ارتش ارمنستان شناخته شده است…
مقامات کنونی ارمنستان بدون اجتناب از تحریف واقعیات و جعلیات آشکار، تلاش می‌کنند روسیه را مسئول بسیاری از اشتباهات و ناکامی‌های چند سال اخیر، به‌ویژه، در زمینۀ تأمین امنیت ملی معرفی کنند. در نتیجه، احساسات ضد روسیه و روس‌هراسی توسط کریستینا کوئین منتقله از کی‌یف به ایروان، ترویج خواهد شد. می‌توان فرض کرد که نیروهای حافظ صلح روسیه در قره‌باغ کوهستانی، تأسیسات نظامی روسیه در گیومری و ایروان و همچنین، روابط اقتصادی دوجانبه همچنان بعنوان اهداف اصلی خواهند بود.
کریستینا کوئین در ۱۰ مارس با مارکوس ریتر، رئیس «مأموریت نظارت اتحادیۀ اروپا» که به مدت دو سال در مناطق مرزی ارمنستان با آذربایجان مستقر شده (مقر عملیاتی در یغگنادزور، منطقۀ وایوتس جور)، ملاقات کرد و حمایت همه‌جانبۀ خود را از وی ابراز داشت. این مأموریت پس از امتناع پاشینیان از استقرار گروهی از ناظران سازمان پیمان امنیت جمعی در قلمرو مرزی جمهوری در نوامبر سال گذشته، مستقر شد. فهرست سوابق ریتر، افسر اطلاعاتی آلمانی با تجربۀ گسترده، چشم‌گیر است: هیئت مستشاری اتحادیۀ اروپا در عراق؛ هیئت‌های اتحادیۀ اروپا و سازمان ملل متحد در سودان جنوبی، گرجستان و کوزوو؛ مشاور پلیس در سفارت آلمان در افغانستان؛ رئیس پلیس اشتوتگارت از سال ۲۰۲۰. ساختار و ترکیب پرسنلی این مأموریت نشاندهندۀ ماهیت نظامی- اطلاعاتی آن است.
اکنون که کریستینا کوئین در جریان امور است، ویدئوهایی منتشر میکند؛ مقامات دولتی را مورد بازجویی قرار می‌دهد، از مناطق مرزی ارمنستان بازرسی میکند (همان وایوتس دزور و سیونیک)؛ نمایشگرانه در ورودی مسدود شده در جادۀ گوریس به استپانکرت ژست می‌گیرد. به نظر می‌رسد اقدامات او روی موقعیت باکو، که در حال توسعه روابط با غرب است، تأثیری نخواهد داشت. اما برخی از شهروندان ارمنستان به توهم «آمریکا با ما است!»، دچار خواهند شد. این مخدرات هم بر نمایندگان برجستۀ حزب حاکم- «قرارداد مدنی» و هم بر شبکۀ رسانه‌ای به دقت ساخته شده مستولی خواهد شد. آلن سیمونیان، رئیس مجلس ملی در حضور خانم کوئین وفادارانه اعلام کرد: «ایالات متحده جایگاهی کلیدی در زندگی سیاسی و اقتصادی ارمنستان دارد و گفتگوی ارمنی-آمریکایی ماهیت راهبردی دارد. آمریکا می‌تواند نقش تعیین‌کننده و مهمی در اجرای تصمیم دیوان بین‌المللی سازمان ملل متحد دربارۀ کریدور لاچین ایفا کند». ولادیمیر باتیوک، محقق ارشد مؤسسۀ ایالات متحده و کانادا گفت: «تلاش‌های او به‌عنوان سفیر آمریکا نشاندهندۀ سیاست فعال آمریکا در منطقه و سیاست فعال‌تر آن در ارمنستان برای بیرون راندن روسیه از ارمنستان است». این خط اصلی سیاسی ایالات متحده در سراسر فضای پس از شوروی، از جمله در ارمنستان است. با حضور سفیر آمریکا در این منطقۀ مشکل‌دار، احتمال حل مشکل بعید است. زیرا، در اینجا منافع آذربایجان و به تبع آن، منافع ترکیه مستقیماً تحت تأثیر قرار می‌گیرد… علاقه‌مندی به نشان دادن فعالیت شدید، تمایل به نشان دادن اینکه آمریکا خواهد آمد و همه مشکلات را حل کرد، کاملاً قابل انتظار است».
همانطور که «صدای ارمنستان» می‌نویسد، «وظیفۀ اصلی کوئین به عنوان سفیر فوق‌العاده و تام‌الاختیار ایالات متحده در جمهوری ارمنستان، عبارت است از تعمیق احساسات روس‌هراسی، فراهم کردن زمینه برای خروج پایگاه نظامی ۱۰۲ روسیه از خاک جمهوری ارمنستان و تقویت مشارکت بین ایروان و باکو و آنکارا به حساب امتیازات ارضی به ضرر منافع ارمنستان تا از دست دادن دولتمداری این جمهوری».
کسانی که این خط را به طرز ماهرانه پیش می‌برند، از اشتباهات و محاسبات اشتباه مسکو استفاده می‌کنند و روند عملیات ویژۀ نظامی، صدای علاقمندان به «تغییر متحد» را تقویت میکند.
آیا این روندهای منفی معکوس خواهند شد؟ یا، آیا ایروان و مسکو محکوم به جدایی متقابل بیشتر هستند؟
مأخوذ از: بنیاد فرهنگ راهبردی
مطالب مرتبط:
ــ رژیم پاشینیان در یک قدامی انجام مأموریت ژئوپلیتیکی خود
ــ برخی از سفارتخانه‌های آمریکا به بزرگترین مراکز نظامی-اطلاعاتی تبدیل می‌شوند
۴ فروردین-حمل ۱۴۰۲
