۸۰ سال پس از تولد؛ سازمان ملل در مسیر اصلاح یا چنبره انتقاد؟
پس از هشدار آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل مبنی بر اینکه شورای امنیت باید «متناسب با اهداف خود باشد» وگرنه با خطر بی‌اهمیت شدن روبه‌رو خواهد شد، نمایندگان کشورهای مختلف در نشستی ویژه به مناسبت هشتادمین سالگرد سازمان ملل نارضایتی خود را نسبت به بن‌بست در این نهاد، استفاده مداوم از حق وتو و ناتوانی شورا در حل برخی از بحران‌های جهانی طولانی‌مدت ابراز کردند.
گوترش روز جمعه گذشته به وقت محلی اعلام کرد که اصلاح ساختار شورای امنیت از جمله افزایش اعضای آن برای حفظ نظم و امنیت جهانی، امری ضروری است که تاکنون به تعویق افتاده است.
وی با اشاره به اینکه «آفریقا هیچ صدای دائمی در این میز ندارد»، افزود: «پیمان برای آینده» از ما می‌خواهد که این نابرابری را با فوریت اصلاح کنیم. این پیمان همچنین به نمایندگی کم آمریکای لاتین و حوزه کارائیب اشاره دارد، در حالی که منطقه آسیا-اقیانوسیه که بیش از نیمی از جمعیت جهان را در خود جای داده است، تنها یک کرسی دائمی دارد.
دبیرکل سازمان ملل اضافه کرد: گسترش عضویت تنها مساله ای مربوط به عدالت نیست؛ بلکه به نتایج نیز مربوط است. این اقدام می‌تواند بن‌بست‌ها را بشکند و در جهان چندقطبیِ رو به رشد، ثبات ایجاد کند.
محدود کردن حق وتو
گوترش تاکید کرد: من با علاقه، پیشنهادهای فرانسه و انگلیس برای محدود کردن حق وتو را نیز بررسی کرده‌ام و این شورا را به تامل درباره آنها تشویق می‌کنم.
در همین حال خبرگزاری «آناتولی» گزارش داد: کشورهای عضو نیز ناتوانی سازمان ملل در رسیدگی به جنگ‌های جاری از جمله در غزه را مورد انتقاد قرار داده و هشدار دادند که ناتوانی شورای امنیت، اعتبار و هدف آن را تهدید می‌کند.
کمال اونور اکرن معاون اول نماینده دائم ترکیه در سازمان ملل طی سخنانی در نشست ویژه شورای امنیت به مناسبت هشتادمین سالگرد تاسیس سازمان ملل متحد، بر حمایت آنکارا از تلاش‌ها برای اصلاح ساختار این سازمان تاکید کرد.
طبق گزارش آناتولی، اکرن با بیان اینکه ترکیه همواره بر سیاست چندجانبه گرایی و اصول سازمان ملل متحد پایبند بوده است، تصریح کرد: چالش‌های بزرگ و سختی پیشرو داریم. تغییرات ژئوپلیتیکی، جبهه‌گیری‌ها، فقر، تغییرات اقلیمی و تهدیدات متوجه صلح و امنیت درحال گسترش هستند. در دوره‌ای که درگیری‌های طولانی‌مدت و تغییرات سریع درحال وقوع هستند به سر می‌بریم.
ساندرا جنسن لندی نماینده دائم دانمارک در سازمان ملل نیز گفت که در سال‌های اخیر، اهداف و اصول این سازمان «به‌طور اساسی و بی‌سابقه‌ای به چالش کشیده شده‌اند.»
وی با تاکید بر محدود کردن استفاده از حق وتو در مواقع جنایات گسترده، گفت: بسیار اوقات به دلیل وتو نتوانسته‌ایم برای کاهش رنج‌های عظیم اقدام کنیم. باید اطمینان حاصل شود که وتو هرگز مانع اقدام برای جلوگیری یا پایان دادن به جنایات جمعی نشود.
کارولین رودریگز-بیرکت نماینده دائم کشور گویان نیز با اشاره به «ناتوانی فزاینده شورا در دستیابی به اجماع در برخی از مسائل حیاتی»، گسترش عضویت «دائم و غیردائم» را خواستار شد و گفت که کشورش از ایجاد نمایندگی دائم برای آفریقا و منطقه آمریکای لاتین و کارائیب حمایت می‌کند.
جیمز کاریوکی معاون نمایندگی انگلیس در سازمان ملل نیز روز جمعه به وقت محلی گفت: لندن معتقد است که شورای امنیت باید اصلاح شود تا نماینده بیشتری از جهان امروز باشد. ما از اصلاحات در هر دو عضویت دائم و غیر دائم حمایت می‌کنیم و این شامل عضویت دائم آفریقا، به علاوه کرسی‌های دائم برای آلمان، ژاپن، هند و برزیل می‌شود.
این دیپلمات انگلیس تصریح کرد: انگلیس متعهد به حمایت از سازمان ملل و منشور آن بوده است و اولین جلسه شورای امنیت در سال ۱۹۴۶ در لندن تشکیل شد.
عمار بن جامع سفیر و نماینده الجرایز در سازمان ملل با تاکید بر اینکه این نهاد باید یک سکوی «جهانی و فراگیر» باقی بماند، اظهار داشت: الجزایرقاطعانه معتقد است که شورای امنیت باید هم از نظر ترکیب اعضا و هم در روش‌های کاری خود اصلاح شود تا نمایندگی، شفافیت و پاسخگویی بیشتری تضمین شود.
او اعلام کرد که الجزایر آماده است تا با دیگر کشورهای عضو برای ایجاد یک سازمان ملل «قوی، عادلانه و کارآمدتر» برای نسل‌های کنونی و آینده همکاری کند.
پنج عضو دائم شورای امنیت شامل روسیه، چین، آمریکا، انگلیس و فرانسه می شوند که دارای حق وتو در این شورا هستند. وظیفه اصلی این شورا حفظ صلح و امنیت بین‌الملل است که با یکجانبه‌گرایی برخی از این اعضا، از ماموریت اصلی خود دور شده و در موارد متعددی ناکارآمد بوده است.
لازم به یادآوری است که ۱۰ عضو غیر دائم شورای امنیت را مجمع عمومی سازمان ملل متحد با توجه به مشارکت اعضای این سازمان در حفظ صلح و امنیت بین الملل و دیگر اهداف سازمان و همچنین بر مبنای توزیع عادلانه جغرافیایی انتخاب می‌کند.
در واقع، ۱۰ عضو انتخابی شورای امنیت توسط مجمع عمومی برای یک دوره ۲ ساله که از اول ژانویه آغاز می‌شود، انتخاب می‌شوند. عضوی که خارج می‌شود بی‌درنگ قابل تجدید انتخاب نخواهد بود. هر سال، مجمع عمومی، پنج عضو جدید را انتخاب و جایگزین اعضای قدیمی‌تری که دوره عضویتشان در ۳۱ دسامبر پایان می‌یابد، می‌سازد.
مجمع عمومی سازمان ملل متحد مذاکرات درباره اصلاحات در شورای امنیت را در سال ۲۰۲۲ در حالی به پایان رساند که بسیاری با نیاز به مدرن سازی این نهاد موافق بودند اما نظرات در مورد حق وتو متفاوت بود.
در جریان مذاکرات مجمع عمومی سازمان ملل در مورد اصلاحات شورای امنیت، نمایندگان آفریقایی به صورت جامع، فراگیرتر شدن این نهاد را خواستار شدند. نماینده زیمبابوه نیز اختصاص ۲ کرسی دائمی و پنج کرسی غیردائم را به قاره آفریقا خواستار شد.
