یوآن رقومی بهعنوان جایگزین ساختار سوئیفت
والنتین کاتاسونوف (Valentin Katasonov) پروفسور، دکتر علوم اقتصاد، مدیر مرکز پژوهشهای اقتصادی «سرگئی فیودوراوویچ شاراپوف» روسیه
ا. م. شیری- بارها گفتهام و بار دگر میگویم که دلار ابزار صدور جنگ و بحران است؛ ابزار تروریسم اقتصادی (تحریم) و به آشوب کشیدن کشورهای جهان است؛ ابزار استعمار و پرورش مزدور برای توجیه و تسهیل سلطه و استعمار است؛ ابزار یغماگری و چپاول ثروت و دارایی نوع بشر است؛ هر کس و هر حاکمیتی که نفهمید آمریکا- یکی از کشورهای جدیدالتأسیس در سرزمین دیگران، چگونه به ثروتهای نجومی و قدرت نظامی-تروریستی فوقالعاده دست یافت و اقتصاد کشور و زندگی مردم تحت رهبری خود را به دلار وابسته کرد، خیانت کرد. خیانتی هولناک! باند خائن گارباچوف- یلتسین- یاکوفلییف بنیان اتحاد جماهیر شوروی را با تکیه بر دلار برانداخت. ماهیت دلار بر جمهوری خلق چین و برخی کشورهای دیگر کاملاً روشن است. اما، برای حاکمیت اسلامی ایران و بخشی از مردم ما، نه! چرا؟ خود قضاوت کنید!
*-*-*
پروژۀ دیجیتال [رقومی] رنمینبی فرصتهای جدیدی را برای تسویه حسابهای تجارت خارجی ایجاد میکند
ده سال پیش، چین به بزرگترین اقتصاد جهان تبدیل شد. اگر اندازۀ اقتصاد را با استفاده از تولید ناخالص داخلی بر اساس برابری قدرت خرید پول ملی به دلار آمریکا بسنجیم، سهم چین از تولید ناخالص داخلی جهانی، طبق گزارش صندوق بینالمللی پول، سال گذشته ۱۹ و ۳۱ صدم درصد بود؛ سهم ایالات متحده، که در حال حاضر دومین اقتصاد بزرگ است، ۱۴ و ۸ دهم درصد است. طبق برآوردهای اولیه، تا پایان سال ۲۰۲۵، برتری چین نسبت به ایالات متحده در این شاخص حتی بیشتر خواهد شد: ۱۹ و ۶۳ صدم درصد در مقابل ۱۴ و ۶۵ صدم درصد.
جایگاه چین در تجارت جهانی در حال تقویت است. در سال ۲۰۱۰، سهم این کشور از صادرات جهانی ۱۰ و ۴ دهم درصد بود. در سال ۲۰۲۰، این رقم به ۱۴و ۵ دهم درصد افزایش یافت. تا پایان سال ۲۰۲۴، این رقم ۱۵ و یک دهم درصد خواهد بود. با وجود اقدامات حمایتگرایانه چهل و هفتمین رئیس جمهور آمریکا علیه کالاهای چینی، انتظار میرود سهم چین از صادرات جهانی تا سال ۲۰۲۵ در مقایسه با سال قبل اندکی افزایش یابد.
به نظر میرسد که جایگاه واحد پول چین، یوآن، باید همراه با جایگاه اقتصادی این کشور تقویت شود. با این حال، طبق آمار رسمی، جایگاه یوآن چین کاملاً مناسب است. انجمن اطلاعات پرداخت بینالمللی سوئیفت (سال تأسیس: ۱۹۷۳) سوابق ماهانه تراکنشهای خود را به تفکیک ارز ثبت میکند. تا پایان سال ۲۰۲۵، سهم عمدۀ کل تراکنشها با دلار آمریکا – ۴۶ و ۷۷ صدم درصد انجام شده است. ارزها به (٪) به ترتیب عبارتند از: یورو – ۲۳ و ۸۳؛ پوند استرلینگ انگلیس – ۷ و ۷۲؛ ین ژاپن – ۳ و ۵۷؛ دلار کانادا – ۳ و ۱۹؛ یوآن چین – ۲ و ۹۴؛ دلار هنگ کنگ – ۱ و ۹۲. بنابراین، یوآن چین در جایگاه ششم – پس از دلار کانادا و قبل از دلار هنگ کنگ – قرار دارد.
برای مقایسه، ارقام پایان سال ۲۰۲۳ (٪) به شرح زیر است: دلار آمریکا – ۴۷ و ۵۴؛ یورو – ۲۲ و ۴۱ صدم؛ پوند استرلینگ انگلیس – ۶ و ۳۲ صدم؛ یوان چین – ۴ و ۱۴ صدم؛ ین ژاپن – ۳ و ۸۳ صدم؛ دلار کانادا – ۲ و ۴۵ صدم؛ دلار هنگ کنگ – ۱ و ۵۸ صدم. در حالی که ارزش دلار آمریکا در دو سال گذشته به طور متوسط کاهش یافته است، یورو به طور متوسط تقویت شده است. با این حال، یوان چین به طور قابل توجهی تضعیف شده است. واحد پول چین از رتبۀ چهارم در رتبهبندی سوئیفت به رتبۀ ششم سقوط کرده است.
تغییرات در ساختار ارزی تراکنشهای سوئیفت را میتوان به شرح زیر توضیح داد: بسیاری از کشورهای خارج از گروه غربی، شروع به انجام تراکنشهای پرداخت خود با دور زدن ساختار مستقر کردهاند. از پایان فوریه ۲۰۲٢، کشورهای غربی تحریمهای شدیدی علیه روسیه اعمال کردهاند. این تحریمها شامل مسدود کردن تراکنشهای سوئیفت، ممنوعیت افتتاح حسابهای کارگزاری توسط بانکهای غربی با مؤسسات اعتباری روسی، مسدود کردن وجوه اشخاص حقوقی و حقیقی روسی در حسابهای بانکی آنها و غیره میشود.
کشورهای خارج از بلوک غرب نسبت به چنین تحریمهایی، چه مستقیم و چه ثانویه محتاط شدهاند (ثانویه برای مجازات کسبوکارهای کشورهای ثالث که از ممنوعیتها و محدودیتهای غربی پیروی نمیکنند، اعمال میشود).
کشورهای غیرغربی، که در اسناد رسمی روسیه از آنهابه عنوان «کشورهای دوست» یاد میشود، به گذار به تسویه حسابهای مستقیم با روسیه با ارزهای ملی خود شروع کرده و استفاده از سوئیفت را حذف کردهاند. از اوایل نوامبر ٢٠٢۵، روسیه و چین تقریباً به طور کامل به تسویه حسابها با ارزهای ملی خود (روبل و یوان) روی آوردهاند. سهم تسویه حسابها با ارزهای ملی به ٩٩ و یک دهم درصد رسیده است. از اوایل سال ٢٠٢۵، ٩٠ درصد از تسویه حسابهای تجاری بین روسیه و هند با ارزهای ملی انجام شده است. از اواسط سال، بیش از نیمی از معاملات بین روسیه و ترکیه با ارزهای ملی، عمدتاً روبل و مقداری لیر ترکیه، انجام میشود.
پشتیبانی اطلاعاتی برای تراکنشها بین روسیه و شرکای تجاریاش از طریق نظامهای جایگزین سوئیفت ارائه میشود. در روسیه، این ساختار «نظام انتقال پیام مالی» (SPFS) نامیده میشود. این ساختار در اواسط دهۀ گذشته راهاندازی شد. تا پایان سال ٢٠٢۴، ۵٨۴ سازمان – روسی و خارجی – به این ساختار پیوسته بودند. در اکتبر ٢٠١٩، نظام انتقال پیام مالی برای اتصال سیستمهای پرداخت روسیه، هند و چین مورد استفاده قرار گرفت. در هند، این ارتباط با سیستم پیامرسانی مالی ساختاریافته هند (SFMS) و در چین با چین سیستم پرداخت بین بانکی فرامرزی (CIPS) برقرار شده است. در حال حاضر بیش از ١٢٠٠ مؤسسۀ مالی در ١٠٣ کشور از سیستم پرداخت بین بانکی فرامرزی استفاده میکنند. محبوبیت سیستم چینی به دلیل افزایش سریع تعداد تراکنشهای یوان در سراسر جهان است. دهها بانک روسی به این سیستم پیوستهاند.
تا پایان سال ۲۰۱۹، ارتباطی بین سامانۀ انتقال پیام مالی و سامانۀ «سپام» (SEPAM) ایران نیز برقرار شد که به روسیه اجازه میداد سوئیفت را با تمام کشورهایی که از «سپام» استفاده میکنند، دور بزند. در آوریل ۲۰۲۵، نشریۀ ژاپنی تویو کیزای از ادغام سامانۀ انتقال پیام مال و سامانۀ پرداخت پیشرفته ملی چین (CNAPS) خبر داد. پیش از این، سامانۀ پرداخت پیشرفته ملی چین منحصراً برای انتقال پول و تسویه حساب بین بانکهای داخل کشور استفاده میشد.
ظاهراً کشورهای غیرغربی نه تنها در تجارت با روسیه، بلکه در تجارت بین خودشان نیز در استفاده از ارزهای ملی خود فعالتر شدهاند. چین در بین این کشورهای غیرغربی فعالترین است. اتفاقاً، پکن در سال ۲۰۰۹ به کاهش وابستگی خود به دلار آمریکا متعهد شد و یک طرح آزمایشی برای تسویه حسابهای یوان در تجارت فرامرزی راهاندازی کرد. چین به طور روزافزونی یوآن را در معاملات با شرکای تجاری مانند ویتنام، کره جنوبی، هند، ژاپن و دیگران به کار میگیرد. حتی در تجارت بین چین و اتحادیۀ اروپا، بخش کوچکی از معاملات با یوان انجام میشود. به نوشتۀ منابع آزاد، تنها در تجارت چین با ایالات متحده، از یوآن اصلاً استفاده نشده است.
طبق گزارش بلومبرگ، در سال ۲۰۲۳، سهم یوآن در پرداختهای فرامرزی در چین به ۴۸ درصد رسید و از دلار که به ۴۷ درصد کاهش یافته بود، پیشی گرفت. این موضوع را چاینا دیلی نیز تأیید کرد: شرکتهای چینی به طور روزافزونی از یوان برای کاهش خطرات ارزی استفاده میکنند. و طبق گزارش فایننشال تایمز، از اوت ۲۰۲۴، سهم یوآن در پرداختهای فرامرزی در چین به ۵۳ درصد رسید.
ظاهراً تعداد زیادی از تسویه حسابهای فرامرزی یوآن، سیستم سوئیفت را دور میزنند. و در آینده، برای چین و شرکای تجاری و اقتصادی آن، این سامانه میتواند به چرخ پنجم تبدیل شود، یعنی کاملاً غیرضروری. دلیل این امر این است که پکن روی استفاده از یوآن دیجیتال در معاملات فرامرزی حساب ویژهای باز کرده است. توسعۀ یوان دیجیتال در چین بیش از یک دهه است که در حال انجام است. در حالی که پکن در ابتدا اظهار داشت که یوآن دیجیتال [رقومی] برای استفاده در بازار داخلی (توسط اشخاص حقیقی و حقوقی) در نظر گرفته شده است، در دو یا سه سال گذشته، برای تسویه حسابهای فرامرزی به طور فزایندهای مورد بحث قرار گرفته است.
من قبلاً در مورد مشارکت چین در یک پروژۀ بینالمللی به نام «Mbridge» نوشتهام. چین به همراه عربستان سعودی، تایلند، امارات متحده عربی و هنگکنگ بزرگترین شرکتکننده در این پروژه است. این پروژه به گونهای طراحی شده است که به بانکهای مرکزی کشورهای شرکتکننده اجازه میدهد تا تراکنشهای فرامرزی را با استفاده از ارزهای دیجیتال بانک مرکزی (CBDC) به صورت آنی انجام دهند و برای شرکتکنندگان شفافیت را افزایش داده و خطرات را کاهش دهند.
اما چین در تلاش برای یوان دیجیتال، خود را به پروژۀ «Mbridge» محدود نمیکند. در ماههای اخیر، گزارشهای بسیار زیادی راجع به راهاندازی یک پروژۀ بسیار بزرگتر دیگر چین منتشر شده است. گزارشهای رسانهها آن را «رنمینبی دیجیتال» (Renminbi Digital) مینامند که به معنای «یوآن دیجیتال» است. رنمینبی نام داخلی یوآن چینی است؛ در معنای واقعی، به معنی «پول مردم» است. طبق اعلامیههای بانک خلق چین و وزارت بازرگانی، هدف «رنمینبی دیجیتال» تسهیل تسویه حسابهای بینالمللی با یوآن دیجیتال بدون دخالت واسطههای بانکی بینالمللی است. این معادل دیجیتال یوآن است که میتواند در تجارت و لجستیک بینالمللی برای پرداخت هزینۀ کالاها، خدمات، حملونقل و عوارض استفاده شود. به گفتۀ برخی منابع، این پروژه در حال حاضر در دست اجرا است. به گفتۀ برخی دیگر، راهاندازی آن برای اوایل سال ٢٠٢۶ برنامهریزی شده است. این امر احتمالاً به این معنی است که پروژۀ آزمایشی که در حال حاضر در حال اجرا است، سال آینده به طور کامل عملیاتی خواهد شد.
شاید اعلامیههای مربوط به رنمینبی دیجیتال کمی اغراقآمیز به نظر برسند. اما ما را متقاعد میکنند که سازوکارهای سنتی تسویه حساب بینالمللی مبتنی بر سوئیفت و روابط بانکی کارگزاری، دیگر به گذشته تعلق دارند. و رنمینبی دیجیتال آینده است. سرعت تراکنشها ۷ ثانیه (در مقایسه با ۳-۵ روز با سوئیفت) و کارمزدها تا ۹۸٪ کاهش یافته است.
گزارشها حاکی از آن است که حجم کل پرداختهای بینالمللی با استفاده از یوآن دیجیتال و زیرساختهای مرتبط، در حال حاضر از ۱.۲ تریلیون دلار فراتر رفته است. در مرحلۀ اولیه، این سیستم شرکای تجاری کلیدی – ۱۰ کشور آسهآن و شش کشور خاورمیانه – را به هم متصل کرد و تا ۳۸ درصد از تجارت جهانی را پوشش داد.
مجله اکونومیست انگلیس، راهاندازی رنمینبی دیجیتال را «اولین نبرد برای برتون وودز ۲» نامید، به این معنی که این آغاز یک بازنگری بنیادی در قوانین وضع شده در کنفرانس بینالمللی پولی و مالی ۱۹۴۴ است.
باریس تیتوف، شخصیت اجتماعی و کارآفرین روسی (نمایندۀ ویژه رئیس جمهور روسیه در امور روابط با سازمانهای بینالمللی برای دستیابی به اهداف توسعه پایدار) این پروژۀ چینی را یک «انقلاب آرام» نامید: «چین کاملاً بیسروصدا و بدون هیچ هیاهو، سیستم تسویه حساب فرامرزی دیجیتال رنمینبی (جایگزین خود برای سوئیفت) را راهاندازی کرد».
طبق آخرین دادههای وزارت بازرگانی چین، بیش از ۳۰ کشور تا اوایل سال ۲۰۲۶ سیستم رنمینبی دیجیتال را آزمایش یا استفاده خواهند کرد. علاوه بر ۱۶ کشور مذکور در ابتدا، این کشورها شامل روسیه، قزاقستان، بلاروس، ترکیه، مجارستان و سایر کشورها نیز میشوند.
رسانههای روسی گزارش دادند که رنمینبی دیجیتال فرصتهای جدیدی را برای شرکتهای داخلی جهت تسویه معاملات تجاری خارجی فراهم میکند. رنمینبی دیجیتال در روسیه در حال حاضر در حال ادغام با بانکها و درگاههای پرداخت است. چندین شرکت تدارکاتی و تجاری قبلاً تسویه حسابهای آزمایشی را با استفاده از یوان دیجیتال انجام دادهاند. انتظار میرود تعداد این معاملات در سال آینده به شدت افزایش یابد.
١٠ دی- جدی ١۴٠۴
