چشم‌انداز رابطه آمریکا و ترکیه پس از انتخاب مجدد اردوغان
قضیه نه در رفتارها و اعمال رهبران این دو کشور است و نه در خلق و خوی نخبگان سیاسی آنها، بلکه در اختلاف فزاینده منافع ژئوپلیتیکی آنکارا و واشنگتن در خاورمیانه است.
دولت آمریکا در انتخابات عمومی ترکیه برای پیروزی رجب اردوغان و هواداران او از حزب عدالت و توسعه آماده شده بود و این امر را به‌راحتی قبول کرد. با این حال شایان توجه است که نخستین کسانی که به انتخاب مجدد اردوغان تبریک گفتند حسن روحانی رئیس‌جمهور ایران و ولادیمیر پوتین رئیس‌جمهور روسیه بودند. ترامپ تقریباً دو روز منتظر شد تا تبریکات خود را بسیار رسمی و گرم‌تر بفرستد.
علی‌رغم بهبودی به‌وجود آمده در روابط ترکیه و آمریکا که به‌ویژه در توافق اقدامات مشترک در منبیج سوریه تجلی کرد، در واشنگتن هشدار نسبت به رئیس‌جمهور ترکیه و «اصلاحات آمرانه» حکومت او همچنان پا برجاست. انتظار می‌رفت که زوایای اضافی در همکاری این دو کشور در دیدار اردوغان و ترامپ در اجلاس ناتو در بروکسل در ۱۲ـ۱۱ ژوئیه تخفیف یابد، اما با شناخت از کاراکتر سران کاخ سفید نمی‌توان رد کرد که این دیدار نتوانست مسائل و مشکلات موجود را حل کند، بلکه مشکلات جدیدی را موجب شد.
نظر‌سنجی‌های انجام شده در آستانه انتخابات ترکیه توسط مرکز پروگروس آمریکا نشان می‌دهند که ۴۰ درصد ترک‌ها به روسیه به‌عنوان یک شریک اولویتی در عرصه بین‌المللی اعتماد دارند و تنها کمتر از ۳ درصد به‌طور حیرت‌انگیزی به ایالات متحده اعتماد دارند. در عین‌حال ۵۵ درصد ترک‌ها میل دارند در ناتو بمانند که به‌طورکلی میزان پایینی است.
واشنگتن حاضر نیست به تقصیرات خود در ایجاد چنین روحیه‌ای در میان مردم ترکیه اعتراف کند و دلیل اصلی آنرا در خط‌مشی سیاسی که رهبری ترکیه دنبال می‌کند، می‌بیند. کاخ سفید یک دستش را برای دوستی به اردوغان دراز می‌کند، اما در دست دیگرش سنگ بزرگی دارد.
نشریه گاردین بریتانیا در جمع‌بندی انتخابات ترکیه چنین نتیجه‌گیری می‌کند که ایالات متحده و اروپا ترکیه را برای پاره‌ای ملاحظات استراتژیک، سیاسی، عملی و جغرافیایی لازم دارند، اما ترکیه دوران اردوغان خود را یک دوست ناپایدار نشان می‌دهد. «یک متحد نه چندان قابل اعتماد، به‌طور فزاینده‌ای به‌عنوان یک تهدید تلقی می‌شود». نشریه وال استریت نشریه محافل بازرگانی ایالات متحده آمریکا، آنکارا را در برابر رئیس‌جمهور ترامپ، خودسر می‌داند و اذعان می‌دارد که آمریکا ضمن تمرکز به کره شمالی، ایران و روسیه، توجه به ترکیه را زیرپا گذاشته است.
وال استریت ژورنال تصور می‌کند که «اردوغان با پیروزی خود احتمالاً باز به‌عنوان یک شریک سخت و پیچیده باقی می‌ماند». هر دو ارزیابی نسبتاً سطحی هستند. قضیه نه در رفتارها و اعمال رهبران این دو کشور است و نه در خلق و خوی نخبگان سیاسی آنها، بلکه در اختلاف فزاینده منافع ژئوپلیتیکی آنکارا و واشنگتن در خاورمیانه است. این مسئله خود سایر چیزها را توضیح می‌دهند. معضلات تماس‌های آمریکا و ترکیه گویای گام‌های نخست طرفین پس از انتخابات هستند. معاون وزیر امور خارجه ایالات متحده آمریکا در امور اروپا و اورآسیا اویس میچل اظهار داشت که اگر آنکارا مجموعه موشک‌های ضد هوایی اس ۴۰۰ را به‌دست آورد، بازسازی روابط ترکیه و ایالات متحده آمریکا دشوار خواهد بود. وی توصیح داد که تحریم‌ها طبق قانون «مقابله با دشمن آمریکا با کمک تحریم» اعمال خواهد شد.
با این وجود «درهم شکستن» ترک‌ها آسان نخواهد بود. سیستم اس ۴۰۰ به ارزش ۲/۵ میلیارد دلار برای آنکارا به‌عنوان یک ابزار عمومی جهت حفاظت نه تنها از «دشمنان» بلکه از «دوستان» محسوب می‌شود. در ترکیه درک می‌شود که در اختیار داشتن این سیستم به کشور امکان می‌دهد که به‌طور قابل ملاحظه‌ای وضعیت خود را در سیاست منطقه‌ای تقویت کند. اگر ترکیه تصمیم به ادامه حملات هوایی علیه کُردهای تحت حمایت آمریکا در شمال سوریه بگیرد، اس ۴۰۰ از اهمیت ویژه‌ای می‌تواند برخوردار باشد. حضور این چنین سلاح ضد‌هوایی بسیار قدرتمند حتی می‌تواند از مداخلات هواپیماهای ائتلاف غربی جلوگیری کند. مسئله پرستیژ برای آنکارا آخرین نقش را بازی نمی‌کند.
پس از امضای قرارداد باید آن به اجرا درآید. تصادفی نیست که ترک‌ها نمی‌خواهند قرارداد را رها کنند و خواستار شتاب تحویل آن از ژوئیه سال ۲۰۱۹ هستند. ظاهراً در این زمان عملیات عمومی ارتش ترکیه علیه کردستان سوریه پیش‌بینی می‌شود. وزیر اقتصاد ترکیه نیهات زیبکچی در کنفرانس مطبوعاتی ۲۷ ژوئن قاطعانه از جانب کشور خود اظهار داشت که ترکیه، خواسته آمریکا برای توقف خرید نفت از ایران را الزام‌آور نمی‌داند. آنکارا تنها از تصمیمات سازمان ملل متحد در این مورد پیروی خواهد کرد و در سایر موارد برای ترکیه منافع ملی کشور همچنان اولویت دارد. تعجب‌آور نیست که نیمی از واردات نفت ترکیه از ایران وارد می‌شود. اهمیت گفته‌های زیبکچی در این است که این اظهارات برخلاف تحریم‌های چند میلیاردی و سایر اقدامات تضییقی که توسط آنها، ایالات متحده آمریکا ترکیه را به‌خاطر همکاری با تهران تهدید می‌کند، بیان می‌شود. مهمت حاکان آتیلا یکی از رهبران بانک دولتی ترکیه در ماه مه به‌خاطر ارتباط با ایرانی‌ها در نیویورک به سه سال زندان محکوم شد.
وزیر ترکیه موافقت خود را به‌طورکلی برای حفظ مقررات تجارت آزاد در جهان که با خط‌مشی اخیر دولت آمریکا برای حمایت از صنایع داخلی تضاد دارد، اعلام کرد. علاوه بر این زیبکچی گفت که ترکیه واردات محدود سیب‌زمینی را برای اینکه بهای داخلی این محصول در کشور پایین بیاید از سوریه (۴هزار تن) انجام خواهد داد. بازسازی تدریجی تجارت آنکارا با همسایه خود خبر خوبی برای واشنگتن نیست. کارشناسان بر این باور هستند که اردوغان برای «راه‌اندازی مجدد» رابطه با آمریکا آماده است، اما تنها با شرایط خاص خودش.
برای ترک‌ها در وهله نخست انجماد کامل همکاری ایالات متحده آمریکا با واحد‌های کردی در شمال سوریه، قطع فعالیت‌های سازمانهای ف. گولان در خاک آمریکا و آزادی رهبر بانک دولتی ترکیه مهم است. آنطور که فیگارو فرانسوی معتقد است، اردوغان می‌داند که او در چنان مسائلی مانند جنگ سوریه، مبارزه با تروریسم و در هدایت سیل مهاجران بی‌همتا است. در اینجا او می‌تواند «سرعت رشد رویدادها را تحمیل کند».
