چرا اعراب دوباره شکست خواهند خورد؟
اسرائیل و آمریکا از درگیری‌ها و خصومت‌های بی‌پایان در جهان عرب نهایت استفاده را می‌برند
آنتون وسلوف (ANTON VESELOV)
ا. م. شیری
تشدید درگیری کنونی اعراب و اسرائیل را بسیاری‌ها با جنگ ۱۹۷۳ مقایسه می‌کنند؛ کارشناسان مختلف اکنون به انتشار سناریوهای آخرالزمانی در مورد توسعۀ اوضاع شروع کرده‌اند. «محاسبات» آن‌ها بر این اساس استوار است که جهان اسلام و کشورهای عربی به عنوان بخش تفکیک‌ناپذیر آن دارای چنان ظرفیت‌های کامل انسانی، اقتصادی و نظامی هستند که هیچ شانسی برای پیروزی دولت یهود در یک جنگ بزرگ باقی نمی‌گذارد. در بیست و ششمین نشست اتحادیۀ کشورهای عربی در ۲۹ مارس ۲۰۱۵، سران کشورهای این سازمان با ایجاد نیروهای مسلح واحد منطقه‌ای برای مقابله مشترک با تهدیدات امنیتی موافقت کردند. اما، موافقت به معنای تحقق آن نیست.
اسرائیل کجاست؟
اگر صرفاً به اعداد و ارقام تکیه کنیم، مطمئناً این می‌تواند الهام‌بخش تندروان اسلامی و هواداران آن‌ها باشد. با این وجود، همانطور که عمل نشان می‌دهد، آمار، شبه‌علم است و در سیاست واقعی، اگر باقی بماند، کلید. این دقیقاً پاسخ یک کلمه‌ای اسپارتی‌ها بود به درخواست پادشاه مقدونیه فیلیپ دوم (سال‌های ۳۳۶-۳۸۲ قبل از میلاد)، پدر سردار اسکندر مقدونی: «تسلیم شوید، زیرا، اگر اسپارت را به زور بگیرم، باغ‌های شما را بی‌رحمانه ویران می‌کنم، مردم شما را به بردگی می‌کشم و شهرتان را ویران می‌کنم»!
ایده‌های پان عربیسم زمانی الهام‌بخش بسیاری‌ها بود و به ایجاد اتحاد جماهیر عربی (مصر و سوریه) منجر شد، اما این تشکل حتی سه سال هم دوام نیاورد (۱۹۵۸-۱۹۶۱). تمام تلاش‌ها برای تشکیل فدراسیون‌های مختلف، شامل مصر، سوریه، سودان، عراق، تونس و لیبی، با شکست مواجه شد. یکی از محبوب‌ترین شعارها در بین اعراب چنین است: «ملت عرب متحد است و رسالت آن جاودانه». ملی‌گراها از جمله، احزاب بعث بلافاصله آن را به عنوان یک اصل پذیرفتند (بعث- حزب سوسیالیست نوزایی عرب). شایان ذکر است با به قدرت رسیدن احزاب بعث در سوریه و عراق، سران آن نتوانستند در بارۀ وحدت عمل و چه کسی باید آن رهبری کند، به توافق نرسیدند. در نتیجه، دو «فرماندهی منطقه‌ای» پدید آمد و روابط بین کشورهای همسایه مصداق حسن‌همجواری نشد. صدام حسین در سال ۱۹۷۳، یک لشکر زرهی برای کمک به سوریه فرستاد که دمشق را نجات داد – واحدهای پیشرو ارتش اسرائیل هنوز در ۴۰ کیلومتری پایتخت سوریه بودند. در سال ۱۹۹۱، یک لشکر تانک سوریه برای مقابله با بغداد به «ائتلاف» تحت رهبری آمریکا پیوست.
عرب‌ها برغم داشتن یک دشمن مشترک، مدام با یکدیگر جنگیدند: مصر با لیبی، لیبی با سودان، عربستان سعودی و امارات با یمنی‌ها – این فهرست ادامه دارد. در سال‌های جنگ ایران و عراق (۱۹۸۰-۱۹۸۸)، سپاه پاسداران انقلاب اسلامی از موشک‌های عملیاتی تاکتیکی کا۱۴۸، ساخت شوروی که از لیبی و سوریه دریافت کرده بود، برای حمله به بغداد استفاده کرد. در سال ۱۹۸۰، نیروی هوایی اسرائیل با استفاده از یک کریدور هوایی که توسط عربستان سعودی باز شد، به تأسیسات هسته‌ای عراق حمله کرد…
در میان فلسطینی‌ها نیز وحدت وجود ندارد. در سال ۲۰۰۶، اختلافات شدید به درگیری مسلحانه منجر گردید. در اثر وقوع درگیری بین گروه‌های سیاسی اصلی فلسطینی الفتح و حماس، بیش از ۶۰۰ شبه‌نظامی در کمتر از یک سال از هر دو طرف کشته شد. اغلب درگیری‌های مسلحانه اساساً در نوار غزه رخ داد که در ژوئن ۲۰۰۷ به زیر کنترل کامل حامیان حماس درآمد. خودمختاری در کرانۀ باختری تحت کنترل فتح باقی ماند و روابط بین رهبری دو سازمان برجستۀ فلسطینی، به بیان ساده، تیره شد.
محمود عباس، رهبر فتح، بارها اعلام کرده است که حماس «نمایندۀ تمام مردم فلسطین نیست». رد این مدعا دشوار است. اما در این مورد لازم است بپرسیم: پس، چه کسی نمایندۀ فلسطین است؟ آخرین انتخابات ریاست جمهوری فلسطین در سال ۲۰۰۵ و انتخابات پارلمانی در سال ۲۰۰۷ برگزار شد. دورۀ ریاست جمهوری محمود عباس در سال ۲۰۰۹ به پایان رسید و تعدادی از فلسطینی‌های سرشناس اخیراً در یک سخنرانی مشترک اعلام کردند: «عباس و حلقۀ سیاسی او هیچ مبنایی برای نمایندگی مردم فلسطین و مبارزۀ ما برای عدالت، آزادی و برابری ندارند».
در اسرائیل بسیار خوب می‌دانند که اتحاد امت عرب تخیلی است و بنابراین، در کمال وقاحت، احساس اعتماد به نفس می‌کنند. جرم بی جزا باعث سهل‌انگاری می‌شود و نیروی هوایی اسرائیل بدون هیچ توجهی به لبنان، از حریم هوایی آن به سوریه حمله می‌کند. نه تنها تأسیسات نظامی، حتی زیرساخت‌های غیرنظامی را نیز مورد حمله قرار می‌دهد. طی هفته گذشته دو بار به فرودگاه‌های بین‌المللی دمشق و حلب حمله کرد.
امروز، در حالی که میلیون‌ها عرب در راهپیمایی‌ها و اعتراضات در سراسر جهان شرکت می‌کنند، ارتش اسرائیل همچنان به طور روشمند باقی‌مانده‌های نوار غزه را به خاکستر تبدیل می‌کند. پس از کشته شدن صدها فلسطینی در بیمارستانی در غزه در ۱۷ اکتبر که بیشتر آن‌ها زن و کودک بودند، رهبران کشورهای عربی تاکنون ده‌ها رایزنی، «جلسات اضطراری» برگزار نموده و با عصبانیت این جنایت را محکوم کرده و از کشورهای پیشرو خواسته‌اند تا کشتارها را متوقف کنند. با این حال، نه اردن و نه مصر هیچ تمایلی برای پذیرش آوارگان فلسطینی نشان ندادند و پس از چهار روز مذاکرات فشرده، ۲۰ کامیون حامل مایحتاج اولیه برای ۲ و نیم میلیون نفر به جنوب غزه راه یافت، که با یک فاجعه انسانی مواجه شده‌اند.
«اجلاس صلح دربارۀ غزه» با مشارکت نمایندگان بیش از ۳۰ کشور در ۲۱ اکتبر، در قاهره برگزار شد. این جلسه همانطور که انتظار می‌رفت، بی‌نتیجه پایان یافت – حتی بر روی یک بیانیۀ نهایی نیز توافق نشد. بیانات ملک عبدالله دوم، پادشاه اردن را می‌توان نتیجه حساب کرد. او اظهار داشت: «پیامی که جهان عرب می‌شنود پر صدا و واضح است. ارزش زندگی فلسطینی‌ها کمتر از اسرائیلی‌ها است. اهمیت زندگی ما از زندگی دیگران کمتر است». باید اضافه کرد که نه اسرائیل و نه آمریکا- یعنی طرف‌هایی که سناریوی اقدامات بعدی به آن‌ها بستگی دارد، در «اجلاس» شرکت نکردند.
علاوه بر این، روز قبل از اجلاس، ژنرال مایکل کوریلا، فرمانده فرماندهی مرکزی آمریکا (CENTCOM)، در یک «سفر کاری» از قاهره دیدن کرد. او مورد استقبال عبدالفتاح السیسی، رئیس جمهور مصر قرار گرفت و به گفتۀ مرکز مطبوعاتی ریاست جمهوری، «طرفین بر تمایل خود به تقویت مشارکت راهبردی بین مصر و آمریکا تأکید کردند. رئیس‌جمهور السیسی بر اهمیت تلاش‌های مشترک جامعۀ بین‌المللی برای مهار وضعیت بحرانی در نوار غزه و توقف آن تأکید کرد. کارشناسان نظامی حدس می‌زنند که مسئلۀ حمایت لجستیکی مصر از اقدامات گروه نیروی دریایی آمریکا که در حال نزدیک شدن به صحنۀ جنگ احتمالی است و همچنین مقابله با «نیروهای خارجی»، در وهلۀ اول ایران، تا مسدود شدن کانال سوئز برای عبور «کشتی‌ها و شناور‌های نامطلوب» موضوع گفتگوی آن‌ها بوده است.
رئیس جمهور مصر (وسط) و فرمانده فرماندهی مرکزی آمریکا (چپ)
اسرائیل و غرب از احتمال ورود ایران به درگیری بشدت نگران بودند. اما، نگرانی آن‌ها زمانی برطرف شد که نمایندۀ دائم ایران در سازمان ملل متحد گفت: «اگر اسرائیل به عملیات زمینی در نوار غزه دست بزند، نیروهای مسلح ایران وارد جنگ نخواهند شد، مگر اینکه تل‌آویو به خاک ایران حمله کند». شکی نیست که اسرائیل این پیام را گرفته است.
مأخوذ از: وب‌سایت بنیاد فرهنگ راهبردی
۵ آبان-عقرب ۱۴۰۲
