پروژه تاپی (TAPI)
نوشته کریم پوپل
مورخ۱۶.سپتمبر.۲۰۲۴
کالنگ دنمارک
انتقال لوله گاز از ترکمنستان به هند
پس از مطرح شدن مفکوره تاپی از دهه۱۹۹۰ میلادی، مذاکرات جدی برای اجرای این پروژه اقتصادی در سال ۲۰۰۳ با حمایت بانک انکشاف آسیایی آغاز شد.
هند در سال ۲۰۰۸ رسماً به این پروژه پیوست و اولین موافقتنامه مربوط به آن را، در سال ۲۰۱۰ میان چهار کشور افغانستان، هند، پاکستان و ترکمنستان امضا شد. قرارداد اجرای آن نیز، در دسامبر ۲۰۱۵ میان رهبران چهار کشور به امضا رسید و در نهایت، کار عملی در ۲۰۱۶ آغاز شد. کار بخش ترکمنستان این پروژه در سال ۲۰۱۶ تکمیل گردید. ولی کارعملی آن از ۲۰۱۶ ببعد در ولایت هرات به نسبت تهدیدات امنیتی معطل باقی ماند. طالبان در مرحله اول حمایت خودرا ازین پروژه اعلان کردند بعداً جنگجویان طالب مانع تطبیق این پروژه شدند. کار این پروژه به آینده معطل ماند.
کاربخش افغانستان این لوله گاز برای بار دوم رسماً توسط رئیس الوزرا طالبان در ولایت هرات به امضا رسانیده شد. اکنون طالبان خواستند پروژه را در افغانستان به سر رسانند.
خط لوله گاز تاپی مجموعاً ۱۸۱۴ کیلومتر طول دارد که از این جمع ۲۰۷ کیلومتر آن در داخل خاک ترکمنستان بوده و ۷۷۴ کیلومتر از خاک افغانستان و ۸۲۶ کیلومتر از خاک پاکستان تا سرحد هندوستان می‌گذرد.
فازاول پروژهٔ تاپی به ولایت هرات، فاز دوم از هرات به ولایت هلمند، فاز سوم به کندهار و فاز چهارم از کویته و ملتان پاکستان گذشته و در نهایت به شهر فازیلکا در هند می‌رسد. هزینه مجموعی این پروژه بیست و دو میلیارد و پنج صد میلیون دالر می‌باشد.
این پروژه توسط چند کمپنی از افغانستان و ترکمنستان به شمول تصدی گاز افغانستان، کمپنی دولتی گاز ترکمنستان و دو کمپنی خصوصی از افغانستان تطبیق می‌شود.
سهم افغانستان از پروژه تاپی
با بهره برداری از پروژه تاپی، سالانه افغانستان گذشته از گرفتن گاز کافی از این پروژه، بیش از چهار صد میلیون دالر حق ترانزیت گاز بدست خواهند آورد.برای هزاران نفر فرصت کاریابی نیز ایجاد خواهد کرد.
بربنیاد آمارها، افغانستان در ده سال اول سالانه تا پنج صد میلیون متر مکعب گاز از این پروژه به دست خواهد آورد. سهم افغانستان از گاز این پروژه، در ده سال دوم به یک میلیارد متر مکعب و در ده سال سوم پس از تکمیل پروژه، به یک اعشاریه پنج میلیارد متر مکعب گاز خواهد می‌رسد.
آمارهای نخستین نشان می‌دهند که با بهره‌برداری از این پروژه، سالانه ۳۳میلیارد متر مکعب گاز ترکمنستان به افغانستان، پاکستان وهند خواهند رسید.
پروژه‌های دیگری که در کنار پروژه تاپی عملی می‌شوند
اکنون پروژه تاپی یک پروژه واحد نبوده، بلکه چندین پروژه دیگر نیز در امتداد این لوله گاز عملی خواهند شد. یکی از این پروژه‌ها، پروژه انتقال برق ۵۰۰ کیلووات ترکمنستان، افغانستان و پاکستان است که برق ترکمنستان را به پاکستان از طریق افغانستان انتقال خواهد داد.
افغانستان سالانه تا ۱۱۰ میلیون دالر حق ترانزیت از انتقال برق ترکمنستان به پاکستان به دست خواهد آورد و سه سب-استیشن برق در ولایت‌های هرات، فراه و کندهار ساخته خواهند شد. به اضافه انتقال برق، کیبل فایبرنوری یا انترنیت نیز در منطقه کشیده خواهد شد و کشورهای همسایه را با هم وصل خواهد کرد.
پروژه دیگری که در امتداد لوله گاز پروژه تاپی عملی خواهد شد، خط آهنی است که پاکستان و ترکمنستان را از طریق افغانستان با هم وصل میکند.
در همین حال، خط آهن بندر تورغندی افغانستان به درازای ۱۳ کیلومتر با هزینه بیش از ده میلیون دالر توسط کشور ترکمنستان بازسازی خواهد شد.
چالشها در تطبیق پروژه
۱. دولت ایران نمی‌خواهد این پروژه عملی شود؛ زیرا طرح تاپی به عنوان تهدید و رقیبی برای خط لوله صلح ایران است که گاز را از عسلویه واقع جنوب ایران به خاک پاکستان و هند منتقل میداد . هنوز خط لوله در بخش پاکستان اجرا نشده است. خط لوله گاز در خاک ایران تا مرز پاکستان اجرا شده است.
۲. برسمیت شناختن طالبان از طرف جامعه بین‌المللی
۳. وضیعت امنیتی بلوچستان
۴. کشیدگی سیاسی بین هند و پاکستان
منبع
۱. سایت بانک انکشافی آسیایی
https://www.adb.org/projects/44463-013/main
۲. رادیو آزادی . افتتاح پروژه تاپی در هرات توسط ملا حسن اخند رئیس الوزرا طالبان
https://da.azadiradio.com/a/33116161.html
