اجلاس ناتو نمایشی از بحران
نویسنده:
گروه «۱۰ مهر»
اجلاس سران ۳۱ کشور عضو ناتو در روزهای ۱۱ و۱۲ ژوئیه ۲۰۲۳ / ۲۰ و ۲۱ تیر ۱۴۰۲ در لیتوانی، که برای اتخاذ سیاست‌های جدید جنگ‌افروزانه در اوکراین تشکیل شد، بیش از هر چیز نشان از چاره‌اندیشی جهت غلبه بر بحران‌های اقتصادی ـ سیاسی کشورهای عضو داشت.
در این اجلاس، ضمن بی‌اعتنایی به خواست ولودیمیر زلنسکی رئیس جمهور دست‌نشاندۀ اوکراین برای عضویت در ناتو، و مشروط کردن آن به برآورده کردن پاره‌ای پیش شرط ها، بازی رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه برای کسب عضویت در اتحادیه اروپا در ازای موافقت او با عضویت کشور سوئد در پیمان نظامی ناتو، مورد توجه جو بایدن رئیس جمهور ایالات متحده قرار گرفت. این بازی دوگانه رو به روسیه داشت، به این معنا که آمریکا و ناتو از طرفی با در نظر داشتن خواست دیرینۀ ترکیه مبنی بر عدم عضویت اوکراین در ناتو، که گوشۀ چشمی به ولادیمیر پوتین رئیس جمهور روسیه داشت، و از طرف دیگر با علم کردن موضوع عضویت سوئد در ناتو و گسترش این پیمان نظامی و نشان دادن دندان به اردوغان. عدم موافقت با ورود اوکراین به ناتو، در عین حال نشانگر ترس و نگرانی کشورهای عضو از پیامدهای پیش‌بینی نشدۀ گسترش این پیمان نظامی آمریکایی ـ اروپایی به شرق و تحمل هزینه‌های احتمالی نظامی ـ سیاسی آن در آینده است.
اما آنچه در این گردهمایی در رابطه با ایران گذشت حکایت از ادامه و احیاناً افزایش فشار به روی کشور ما دارد. رهبران ناتو در بیانیۀ مشترکی خواهان خودداری دولت ایران از ارسال پهباد به روسیه شدند. خواست کاخ سفید مبنی بر عدم حمایت ایران از روسیه در جنگ با اوکراین، که در دو سال گذشته به‌تکرار عنوان شده، در واقع بهانه‌ای است برای پیشگیری از ائتلاف‌ها و اتحادهای نوین در سطح کشورهای ناهمخوان با سلطه‌گری آمریکا و شکل گیری قطب‌های جدید قدرت در جهان. تضعیف رویکرد شرق‌گرایانۀ دولت ابراهیم رئیسی و به‌چالش کشیدن موفقیت‌های آن، مانند عضویت رسمی در سازمان همکاری شانگهای و تجدید مناسبات و عقد قراردادهای مختلف با برخی کشورهای منطقه و جهان، در خدمت چنین سیاستی است.
تضعیف ایران در عین حال به‌سود اسرائیل هم پیمان دیرینۀ آمریکا در منطقه است که در حال حاضر با بحرانی همه‌جانبه روبه‌رو است. لذا امروز، در عین حال که دولت بنیامین نتانیاهو در اسرائیل و دولت جو بایدن در آمریکا دارای اختلافاتی در مناسبات فیمابین هستند، اما هر دو دولت برای حفظ موقعیت خود در منطقه و جهان و فائق آمدن بر بحران‌های فزایندۀ درونی و بیرونی، بیش از گذشته به ایجاد تنش نیازمندند و در این راستا کماکان متحد عمل می‌کنند.
با توجه به آنچه گفته شد، و آنچه در این چند روز در اجلاس سران ناتو در لیتوانی گذشت، می‌توان گفت که تشکیل این گردهمایی، علیرغم تلاش برای قدرت‌نمایی، ضعف و بحران حاکم بر این پیمان نظامی و بحران‌های همه‌جانبۀ بسیاری از کشورهای عضو این پیمان را به‌نمایش گذاشت، که مشروط ماندن عضویت سوئد در ناتو به تصمیم نهایی ترکیه در اوائل پائیز سال جاری یک نمونهٔ آشکار آن است.
