سازمان همکاری شانگهای افق‌های جدیدی را فتح می‌کند
دمیتری راستوف (DMITRY ROSTOV)
ا. م. شیری- این هم برسد بدست آن مقامات دولتی و تحلیل‌گران اقتصادی که مشکلات اقتصادی ایران را تحریم‌های «کمرشکن» قلدران جهان تصور می‌کنند… فدراسیو روسیه تحریم است؛ کوبای سوسیالیستی از ابتدا تحریم است؛ جمهوری دموکراتیک خلق کره تحریم است؛ جمهوری خلق چین، بلاروس، سوریه و بسیاری کشورهای دیگر تحریم هستند. اما هرگز مانند ایرانی‌ها، نه شکوه‌ای، نه ناله‌ای، نه سقوط چندین صد برابری ارزش پول ملی و نمی‌گویند: تحریم‌های کمرشکن! علت چیست؟
نشست نوبتی شورای سران کشورهای عضو سازمان همکاری شانگهای چهارم ژوئیه در آستانه [پایتخت قزاقستان] برگزار می‌شود
نشست آتی سازمان همکاری شانگهای (SCO) در آستانه در تاریخ ٣ تا ۴ ژوئیه، خانوادۀ بزرگ کشورهای عضو این انجمن را متحد می‌کند و صفحۀ جدید همکاری را باز می‌کند.
شی جین‌پینگ، رئیس جمهور چین که اکنون در یک سفر رسمی در قزاقستان به سر می‌بَرَد، در این مورد اظهار اطمینان کرد. رهبر چین در مورد سازمان همکاری شانگهای که متن اظهارات او قبلا توسط آژانس کازینفورم منتشر شده است، می‌گوید: «من مطمئنم که با تلاش مشترک، نشست آستانه با یک نکتۀ مثبت به پایان خواهد رسید. خانوادۀ بزرگ سازمان همکاری شانگهای متحد خواهد شد و صفحۀ جدید در همکاری باز خواهد شد».
بیست و چهارمین نشست شورای سران کشورهای عضو سازمان همکاری شانگهای در چهارم ژوئیه در کاخ استقلال در آستانه برگزار می‌شود. گمان می‌رود ژانگ مینگ، دبیر کل این سازمان در این مراسم شرکت کند. آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل و رؤسای تعدادی از سازمان‌های بین‌المللی نیز به این نشست دعوت شده‌اند.
امروزه سازمان همکاری شانگهای بزرگترین سازمان منطقه‌ای جهان است. مساحت کل کشورهای عضو آن بیش از ٣۴ میلیون کیلومتر مربع است که این بیش از ۶٠ درصد قلمرو قارۀ آوراسیا را تشکیل می‌دهد. جمعیت کل کشورهای سازمان همکاری شانگهای ٣ میلیارد و ٢٠٠ میلیون نفر، یعنی تقریباً نیمی از جمعیت جهان را شامل می‌شود.
سازمان همکاری شانگهای در اواسط ژوئن گزارش داد که تولید ناخالص داخلی کشورهای عضو این سازمان در حال حاضر ٢۵ درصد از تولید ناخالص داخلی جهان را تشکیل می‌دهد. ژانگ مینگ، دبیرکل این سازمان در ضیافت دبیرخانۀ سازمان به مناسبت «روز سازمان همکاری شانگهای» خاطرنشان کرد: «کشورهای عضو ما روی هم بیش از ۴٠ درصد از جمعیت جهان، بیش از یک چهارم قلمرو جهان و یک چهارم تولید ناخالص داخلی جهانی را تشکیل می‌دهند».
به گفتۀ دبیرکل سازمان همکاری شانگهای، زمانی که این سازمان در سال ٢٠٠١ تأسیس شد، «هیچکس نمی‌توانست تصور کند که این سازمان تا این حد پویا باشد». وی خاطرنشان کرد که ظرف ٢٠ سال، سازمان همکاری شانگهای از یک سازمان منطقه‌ای متشکل از ۶ کشور عضو، به یک خانوادۀ بزرگ متشکل از ٢۶ کشور، شامل کشورهای عضو، ناظران و شرکای گفتگو تبدیل شده است. دبیرکل سازمان همکاری شانگهای در عین حال یادآور شد که در ماه ژوئیه و در اجلاس سران کشورهای سازمان همکاری شانگهای در آستانه، بلاروس دهمین کشور عضو این سازمان خواهد شد.
در حال حاضر روسیه، چین، هند، پاکستان، قزاقستان، تاجیکستان، قرقیزستان و ازبکستان اعضای کامل سازمان همکاری شانگهای هستند. ترکیه، آذربایجان، ارمنستان، کامبوج، سریلانکا، نپال و با پیوستن واقعی مصر، قطر و عربستان سعودی، وضعیت شرکای گفتگو خواهند گرفت. بحرین و مالدیو برای دریافت این وضعیت نامزد هستند. به این ترتیب، مسکو و پکن در تلاش هستند تا حوزۀ نفوذ یا مشارکت سیاسی احتمالی خود را مشخص کنند (مانند پاکستان و هند). و احتمالاً در آیندۀ بسیار نزدیک، سازمان، بر اساس منطقه، جمعیت و پتانسیل اقتصادی خود، ممکن است حتی تأثیرگذارتر شود.
بسیار قابل توجه است که در سال ٢٠٠۵ ، زمانی که سه قدرت بزرگ آسیایی مانند ایران، هند و پاکستان به عنوان ناظر به سازمان همکاری شانگهای پیوستند، آمریکا نیز تمایل خود را برای عضویت در سازمان همکاری شانگهای اعلام کرد. با این حال، اعضای سازمان پس از آن خردمندانه امکان همکاری با واشنگتن را رد کردند. امروزه، در شرایط بدتر شدن روابط با آمریکا، طراحی ساختاری و گسترش احتمالی سازمان همکاری شانگهای به موضوع مهمتر و مسئولیت‌پذیرتری برای پکن و مسکو تبدیل شده است.
لازم به ذکر است که ایدۀ تأسیس این سازمان زمانی از مسکو و پکن نشأت گرفت که آمریکا به عنوان آخرین و تنها ابرقدرت جهانی، سیاست خود را ایجاد یک نظام جهانی جدید اعلام کرد. اگر چه روسیه در اثر شکست در جنگ سرد، موقعیت ابرقدرتی خود را از دست داد، اما دوباره شروع به قدرت گرفتن کرد.
چین نیز به نوبه خود در رویارویی اقتصادی خود با غرب و ژاپن به یک طرف همفکر نیاز داشت. چین با مشارکت در سازمان همکاری شانگهای، کنترل مرزهای طولانی خود را که طول آن بیش از ٧ هزار کیلومتر است، آسان‌تر کرده است. به لطف این، پکن توانست به حل و فصل مسائل مهم دیگر، مانند تنظیم اقتصاد ملی در حال توسعۀ سریع روی بیاورد.
هدف سازمان همکاری شانگهای که از جمله به ابتکار روسیه تشکیل گردید، تثبیت اوضاع در آسیای مرکزی و سایر مناطق کرۀ زمین، تقویت دوستی و حُسن‌همجواری و توسعۀ همکاری در زمینه‌های سیاسی، علمی، اقتصادی و سایر حوزه‌ها می‌باشد. همچنین، همکاری در زمینۀ امنیتی و رفع تهدیدات افراط‌گرایان و تروریست‌ها هدف اولویت‌دار سازمان همکاری شانگهای است.
وظیفه مهم دیگر، ایجاد شرایط برای توسعۀ مشارکت اقتصادی است. اعضای آن از طریق همکاری‌های دوجانبه و چندجانبه، گردش تجاری و سرمایه‌گذاری‌های متقابل خود را افزایش می‌دهند و در عین حال مشارکت‌های صنعتی و اقتصادی را توسعه می‌دهند.
امروزه اهمیت سازمان همکاری شانگهای در دو قالب منطقه‌ای و جهانی، به ویژه با توجه به گردش تجاری کشورهای عضو و ناظر این سازمان، به طور روزافزون آشکار می‌شود.
مأخوذ از: بنیاد فرهنگ راهبردی
١٣ تیر-سرطان ١۴٠٣
