الزام استراتژيك و دامنه روابط ايران و افغانستان
جايگاه ژئوپلتيک و استراتژيک افغانستان در سياست خارجي ايران به گونه اي است كه وجود حدود 950 كيلومتر مرز مشترك بين ايران و افغانستان، پيشينه تمدني زباني و فرهنگي ، كشت و تجارت بخش عمده مواد مخدر در همسايه شرقي و وجود ناآرامي هاي متعدد قومي و سياسي و پيامدهاي متعدد سياسي – امنيتي براي ايران داشته و از اين روي اهميت اين كشور را به لحاظ ژئوپلتيكي و ژئواستراتژيكي دو چندان كرده است. به‌علاوه وجود روابط كهن تاريخي و فرهنگي، بر اهميت ژئوكالچر افغانستان براي ايران اشاره دارد. در همين راستا مي توان افغانستان را حياط خلوت فرهنگي ايران دانست. چرا كه به لحاظ فرهنگي، ايران هيچ بديلي در افغانستان ندارد. يعني پيوندهاي زباني، فرهنگي و تاريخي چنان دو كشور را به هم تنيده كرده كه هيچكس نمي تواند جاي خالي فرهنگي ايران در اين كشور را پر نمايد.
بدون شك روابط بين دو ملت ايران و افغانستان به دليل سوابق تاريخي و فرهنگي و ديني در سطح بسيار مطلوبي است . اما بدون شك روابط ايران و افغانستان طي سال‌هاي اخير فراز و فرودهايي داشته است. گاه مواضع نسنجيده و گاه فشارهاي خارجي تاثير نامطلوبي بر گسترش روابط داشته است اما به رغم اينكه دو كشور ظرفيت‌هاي فراواني براي گسترش روابط در عرصه هاي مختلف دارند. در اين بين سفر اخير اشرف غني مي‌تواند تاكيدي ديگر بر اهميت استراتژيكي و راهبردي ايران باشد . در اين بين هر چند كشور افغانستان به شدت به كمك‌هاي خارجي وابسته است و كشورهاي غربي و عربي بسياري چندان نگاه مثبتي به حضور و گسترش روابط ايران و افغانستان ندارند و از سوي ديگر هم با وجود شكاف‌هاي زباني ، قومي و مذهبي در جامعه افغانستان برخي گروه‌ها نوعي مواضع ضد ايراني داشته و زمينه را براي سوء استفاده رقباي ايران فراهم كرده‌اند و در كنارآن نيز چالش هايي چون اختلاف بر سر حضور خارجي ها و چالش بر سر مسئله تقسيم آب رودهاي مرزي به‌ويژه هيرمند و هريررود وجود داشته است اما بايد گفت الزام هاي استراتژيك دو كشور را به همكاري مداوم فرا مي‌خواند. در اين بين تهديدهايي چون كشت فراوان مواد مخدر در افغانستان و صدور و ترانزيت آن از طريق مرزهاي ايران ، مسئله مهاجران افغاني ساكن در ايران دو كشور را به همكاري وا مي‌دارد. در بعد ديگر فرصت‌هايي چون وجود پيوندهاي مشترک فرهنگي و تمدني کشور افغانستان با ايران از يك سو نقش و توانايي قدرت نرم و رويکردهاي فرهنگي ايران در افغانستان را افزايش مي‌دهد و از سوي ديگر به گسترش همه جانبه روابط سياسي امنيت و اقتصادي خواهد انجاميد.
فرزاد رمضاني بونش
