ترامپ ناتو را تضعیف میکند
احمد داود اوغلو وزیر خارجه پیشین ترکیه
اجلاس ناتو در لاهه، زمانی برگزار شد که تنش‌ها به شدت بالا بود. از زمان بازگشت دونالد ترامپ به کاخ سفید، او بارها اروپا را به سوءاستفاده از هزینه‌های دفاعی آمریکا متهم کرده و نگرانی‌های جدی درباره سلامت و یکپارچگی اتحاد آتلانتیک ایجاد کرده است. تصمیم او برای بمباران تأسیسات هسته‌ای ایران تنها سه روز پیش از اجلاس ناتو که با هماهنگی اسرائیل و بدون اطلاع دیگر متحدان ناتو انجام شد این نگرانی‌ها را تشدید کرده است.
حملات ترامپ به ایران، یادآور مداخلات پس از ۱۱ سپتامبر در افغانستان و عراق بود؛ زمانی که ناتو نقش خود را فراتر از مقابله با تهدیدات نظامی متعارف گسترش داد و عملیات ضدتروریسم را نیز در بر گرفت. درحالی‌که این اتحاد از جنگ تحت رهبری آمریکا در افغانستان حمایت کرد، تهاجم به عراق به دلیل نبود شواهد قانع‌کننده درباره وجود تسلیحات کشتارجمعی در دست صدام حسین و فقدان مجوز صریح از سوی شورای امنیت سازمان ملل، بسیار متفاوت بود. این شکاف باعث شد دونالد رامسفلد، وزیر دفاع وقت آمریکا، تمایز بحث‌برانگیزی میان «اروپای قدیم» و «اروپای جدید» قائل شود اما وضعیت کنونی حتی نگران‌کننده‌تر است.
برخلاف سال ۲۰۰۳ که آمریکا حداقل تلاشی برای مشورت با متحدان خود کرد، ترامپ اکنون آن‌ها را کاملاً در بی‌خبری نگه می‌دارد. او هیچ شواهد معتبری برای توجیه حمله به ایران ارائه نکرد و رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، ادعاهای او درباره یک تهدید هسته‌ای قریب‌الوقوع را رد کرد و چند روز پیش اعلام کرد که هیچ مدرکی دال بر تلاش «نظام‌مند» ایران برای توسعه تسلیحات هسته‌ای وجود ندارد.
به‌طور قابل توجهی، بسیاری از رهبران ناتو تنها پس از انجام حمله از آن مطلع شدند. ترامپ با کنار گذاشتن ناتو، عملاً این اتحاد را به یک ناظر منفعل تبدیل کرده، اصول اصلی آن را تضعیف نموده و نشانه‌ای از یک تغییر خطرناک در دیپلماسی جهانی بروز داده است. تصور کنید اگر ایران با هدف قرار دادن پایگاه‌های آمریکا در ترکیه تلافی می‌کرد، ممکن بود کشور من به جنگ کشیده شود و اگر نشت هسته‌ای رخ می‌داد و جان غیرنظامیان ترکیه را به خطر می‌انداخت، چه کسی مسئولیت را بر عهده می‌گرفت؟
گرچه اسرائیل و ایران آتش‌بس پیشنهادی ترامپ را پذیرفتند، اما اعضای ناتو بدون هشدار قبلی در موقعیتی خطرناک قرار گرفتند. این موضوع به‌ویژه برای ترکیه، که با ایران هم‌مرز است و به شدت در برابر پیامدهای تشدید تنش‌های منطقه‌ای آسیب‌پذیر است، نگران‌کننده بود. رفتار ترامپ، امنیت جمعی ناتو را به خطر انداخته است. هیچ تضمینی وجود ندارد که اسرائیل این آتش‌بس را نقض نکند، همان‌طور که در ماه مارس در غزه چنین کرد. اعضای ناتو اکنون با یک سؤال اساسی روبه‌رو هستند: اگر کشورهای عضو دست به اقدام نظامی یک‌جانبه‌ای بزنند که دیگران را به خطر بیندازد، آیا این اتحاد می‌تواند به حیات خود ادامه دهد؟
ممکن است آمریکا شواهد معتبری داشته باشد که ایران پیمان منع گسترش تسلیحات هسته‌ای (NPT) را نقض کرده یا در آستانه این کار بوده است. اما در این صورت، اقدام صحیح این بود که این شواهد را به آژانس بین‌المللی انرژی اتمی ارائه دهد و از طریق شورای امنیت سازمان ملل، به دنبال یک پاسخ هماهنگ باشد. یا شاید آمریکا فرض کرده بود که ایران تلافی نخواهد کرد و حمله را راهی برای بازگرداندن ایرانی‌ها به میز مذاکره می‌دید؛ اما مذاکرات بین دو کشور پیش از مداخله اسرائیل قرار بود از سر گرفته شود.
توضیح سوم و بدبینانه‌تر، اما شاید درست‌تر باشد: این حمله برای منحرف کردن توجهات از جنگ وحشیانه اسرائیل در غزه طراحی شده بود. هر کدام از این توضیحات که درست باشد، اقدامات ترامپ می‌تواند پیامدهای گسترده‌ای برای ناتو داشته باشد و آینده این اتحاد ممکن است به واکنش رهبران آن بستگی داشته باشد.
پیش از جنگ عراق، ژاک شیراک، رئیس‌جمهور فرانسه، و گرهارد شرودر، صدراعظم آلمان، به عنوان نمایندگان «اروپای قدیم» برای مخالفت با مداخله آمریکا مورد تمسخر قرار گرفتند. اگر به هشدارهای آن‌ها توجه شده بود، شاید از هزینه‌های فاجعه‌بار آن جنگ اجتناب می‌شد و نفوذ منطقه‌ای ایران احتمالاً به اندازه امروز نبود.
تاریخ نشان داده است جنگ‌هایی که پیش از به پایان رسیدن همه راه‌های دیپلماتیک آغاز شوند، برای تمام طرف‌های درگیر به ویرانی منجر می‌شوند.
