کلبه ی تارم!

امین الله مفکر امینی       2025-11-02! دربســاطی بیکسی ام ، دلبری آمـد با…

خاطره ها بیانگر واقعی ترین حقایق تاریخی 

نویسنده: مهرالدین مشید خاطره ها تصویری از "تاریخ در بستر جغرافیا" بازهم…

ګوندي فعاليتونه او دموکراسي

نور محمد غفوری یادونه: دا مقاله مې په ۲۰۱۸ کال لیکلې ده…

سکوت در برابر گستاخی های پاکستان بار بار مسئولیت افغانستان…

حکومت‌های افغانستان زمانی می‌توانند در تامین امنیت و ثبات موفق…

سخنی عشق!

               2025-09-02! امین الله مفکر امینی گرسخـــــن زعشق گویی زعصمتِ این گوهربــــدان کزعشق به…

سکوت خلیفه در برابر امیر شکست یا فرصتی برای انحام…

نویسنده: مهرالدین مشید عباس ستانکزی: ملایعقوب کل روند را از مسیر…

زمانیکه کیفرخواست دادستان وحکم دادگاه  منفعل گردد  

نکارشی از سخی صمیم  مسئول کیست و عدالت کجاست؟  ***  ایجازی ازین مختصر!    …

شکست و باخت قدرت

شکست و باخت قدرت نه تنها حس ملی و مردمی…

آیا سراسیمه گی طالبان ، سقوط شان را در پی…

      نوشته ی : اسماعیل فروغی       درخواست دادگاه بین…

هوش مصنوعی دیپسیک

دکتر بیژن باران پیشرفت چین در جهان چند قطبی…

غریزه در سلب عقل: دلیل نبود دولت مدرن در افغانستان...!

عقل نیروی تفکر و گوهر شناسایی حق در برابر باطل…

۲۱ و ۲۲ دلو فتح افشار

نه ماه از ورود گروه‌های جهادی در کابل می‌گذشت، از…

یادمان سیاوش کسرایی

نوزدهم بهمن ماه هر سال، روزی است که نام سیاوش…

لیبرال ها، میان ماکس وبر، و کارل مارکس

-- max weber 1864-1920 آرام بختیاری جامعه شناسی بورژوایی در مقابل جامعه…

گنج شایگان 

رسول پویان  همیـشـه ثـروت و کاخ طلا نمی ماند  شــکـوه و دبـدبـه…

همخوابگی های سیاسی نافرجام طالبان افغانستان و آخوند های ایران

نویسنده: مهرالدین مشید افتضاح دیپلوماسی هوتل محور ایران در افغانستان عباس عراقچی، روز…

عالم دگر

نوشته نذیر ظفردیــــــده از امیــــــال دنیا بسته امدر دلـــــــم…

بشدار سامی

آقای "بشدار سامی" (به کُردی: بەشدار سامی)، شاعر و فتوگرافیست…

کابل آبستن یک تحول در موجی از اختلاف های درونی…

نویسنده: مهرالدین مشید سرنوشت ملاهبت الله در گرو عصیان همرزمان و…

هم پیوندی

جهان با حفظ،نا همگونی ها یک کل به هم پیوند…

«
»

  از نبوغ هگل چه به ایران رسید ؟

نصرت شاد

 

اغلب اشاره میشود که فلسفه هگل(1831- 1770)   جمعبندی و آینه تمام عیار کل تاریخ فلسفه در غرب است . هدف او از آغاز ساختن یک سیستم فلسفی بود . این سیستم فلسفی او را بعدها ایده آلیسم مطلق یا ایده آلیسم عینی نامیدند . ایده آلیسم مطلق هگل نقطه اوج ایده آلیسم آلمانی است . هرتسن ؛ انقلابی روس گفته بود که فلسفه هگل الفبا و ریاضیات انقلاب است . هگل هیچگونه اتوپی را تبلیغ و مطرح نکرد چون امکان عملی شدن هر فلسفه ای را که ورای واقعیات زمان خود باشد غیر قابل تصور میدانست .

او از سه نوع دولت نام میبرد – دولت مستبد شرقی آسیایی ، دولت رومی-یونانی ؛ که فقط اشراف و برده داران در آن آزادند ، و دولت مسیحی-اروپایی ؛ که تمام مردم در آن صاحب رای هستند . هگل دوره دمکراسی غربی را مدیون مسیحیت میدانست که انسان را بعنوان موجودی آزاد قبول دارد . دیالکتیک و سیستم هگلی جایی مورد استفاده قرار میگیرد که بحث روی کسب قدرت سیاسی باشد و نه روی کشف حقیقت فلسفی .

هگل بعدها نوشت که انقلاب کبیر فرانسه یک بن بست دیالکتیکی بود . او اهمیتی به سعادت شخصی انسان نمیداد و میگفت زندگی برای سعادت نیست بلکه برای خلاقیت است . هگل سیستماتیک بودن فلسفه خود را به جهان کائنات تشبیه میکرد که گرد و دایره وار است و آغاز و پایانی نمی شناسد . او خلاف یونانیان ،عقلگرایی را فقط در ماهیت جهان نمی دید بلکه آنرا نیروی محرک جامعه و تاریخ انسانی نیز میدانست . وی را به این دلیل رادیکال ترین فیلسوف یونانی غرب نام نهادند .

شوپنهاور میگفت فلسفه هگل یک مسیحیت مستور و او یک فیلسوف دولتی است . راسل در قرن 20 فلسفه هگل را سفسطه گری مدرن نامید . لیبرالها مدعی شدند که مارکسیسم در قرن بیست با روش ژورنالیستی به دیالکتیک هگلی از نظر تئوری تکیه زده بود . آنان دیالکتیک هگلی را علم استتار واقعیات میدانند و نه هنر حقیقت شناسی . کارل پوپر مدعی شد که هگل موجب بدنامی عقلگرایی شد چون او فاقد هرگونه استعداد فلسفی است . قضاوت پیرامون هگل متنوع تر و بیشتر از کانت است . بعضی ها او را حتا مهمتر از کانت میدانند . جنبش ضد فاشیسم هگل را متهم به خفه نمودن اخلاق در فلسفه کرد . تئوری دولت و تئوری تکامل تاریخ هگل از جمله مقوله هایی بودند که مورد استفاده فاشیسم و استالینیسم قرار گرفتند .

گرچه هگل فلسفه کانت را جزم گرایی ذهنی و تنبلی عقل نامید ولی خلاف کانت ادعا نمود که ذات اشیاء را میتوان با کمک فلسفه و علم منطق شناخت ، با این وجود او احترام خاصی برای افکار کانت قائل بود . هگل پیش از نیچه مرگ خدا را اعلان کرد ولی طبق دیالکتیک خود امید به زنده شدن مجدد آن داشت .

هگل را پدرخوانده جهانبینی مارکسیسم نیز می نامند چون دیالکتیک پویای او مورد استفاده مارکس و انگلس قرار گرفت .مارکسیستها دیالکتیک هگل را موتور سیستم فکری رهایی بخش خود قرار دادند . فلسفه هگل آنزمان اهمیت خاصی در کشورهایی که در جستجوی هویت ملی -تاریخی بودند، یافت . هگل به جانبداری از انقلاب فرانسه در آغاز نوشت که آن احساس هیجان انگیز طلوع آفتاب در انسان را زنده میکند .

هگل در کنار فیشته و شلینگ یکی از نمایندگان مهم ایده الیسم آلمانی است . فلسفه ایده آلیسم مطلق او ترکیبی است از ایده آلیسم عینی شلینگ و ایده آلیسم ذهنی فیشته . هگل را پدر فلسفه تاریخ نیز میدانند . ددر نظر او آخرین هدف تاریخ بشر واقعیت دادن به آزادی انسان است . هگل طراح یک سیستم ایده آلیسم عینی است که برای شناخت تفکر و هستی کوشش نمود . او دیالکتیک ایده آلیستی پیش از خود را به نقطه اوج رساند . وی مهمترین نماینده فلسفه کلاسیک آلمان با یک دانش جهان شمول و دائرت المعارفی است .

هگل بار دیگر به مقوله هایی مانند – ابدیت ، بی نهایت ، هویت ، ماده ، و واقعیت پرداخت و موضوعاتی مانند روح ، جهان ، و خدا را که کانت به کنار زده بود ، مورد بحث قرار داد . او در آثار عظیم خود نه تنها پیرامون تاریخ جهان ، فلسفه حقوق ، دین ، پدیده شناسی روح ، هستی شناسی ، متافیزیک ، الهیات ، و دولت سخن میگوید بلکه به موضوعات نیک و بد ، منطق ، طبیعت ، دین ، دیالکتیک و غیره نیز میپردازد . اهمیت و تعثیرات بعدی هگل چنان عظیم بود که او علومی مانند فلسفه ، دین ، فلسفه تاریخ ، فلسفه اجتماع ، و علوم اجتماعی را تحت تعثیر خود قرار داد .

از جمله آثار هگل – پدید ه شناسی روح ، علم منطق ، دایرت المعارف دانش فلسفی ، مقدمه ای بر فلسفه حقوق ، و اختلاف میان سیستم فلسفی فیشته و شلینگ هستند . اثر مهم هگل ” پدیده شناسی روح ” نام دارد که معروف به مشکل ترین کتاب تاریخ فلسفه در غرب است . این کتاب را سفری به عالم روح و تفکر انسان میدانند . هگل در کتاب ” دایرت المعارف دانش فلسفی ” اعتراف نمود که او حامی و فیلسوف دولت پرویس آلمان است . او در این کتاب به انتقاد از رمانتیک فلسفی و احساسات سعادت جویانه انسان میپردازد .

دو مشخصه مهم فلسفه هگل ؛ متد دیالکتیکی و وابستگی تاریخی آنست . هگل میگفت ، هنر ، دین ، و فلسفه هر کدام با ابزاری جویای حقیقت خاص و موعود خود هستند . او فلسفه را بسه بخش تقسیم میکرد – فلسفه طبیعت ، فلسفه روح ، و علم منطق ؛ ولی جنبه قوی فلسفه او فلسفه تاریخ است . در نظر او تاریخ جهان همزمان دادگاه جهان نیز است . هگل نه تنها خود رابا فلسفه بلکه با علوم تجربی ، علم تاریخ ، علم حقوق ، هنر ، ادبیات ، و الهیات مشغول نمود .

به نظر هگل دیالکتیک ، هستی نا آرام است که همیشه بسوی کیفیتی عالیتر در حال حرکت است . معلمان هگل – هراکلیت ، افلاتون ، ارسطو ، آوگوستین مسیحی ، و اسپینوزا بودند . او کوشید از متافیزیک هستی شناسی یونانی ، عقاید خدا شناسی مسیحی ، و فلسفه مادی این جهانی عصر نو ، فلسفه سیستماتیکی بسازد تا آنرا در دانشگاهها دولت پرویس تدریس کند .

هگل عقاید رواقی و شکاکی در غرب را فرم هایی از مسیحیت میدانست که زندگی از آغاز همراه خود طرح کرده بود . او میگوید که واقعیات از تضاد تشکیل شده اند مانند تضادهای – انسان -طبیعت ، انسان- تاریخ ، انسان – جامعه ، ذهن – عین ، خاص-عام ، و غیره . هگل روح مطلق را بسه صورت هنر ، وحی دینی ، و مفاهیم فلسفی ، تقسیم میکرد . گروهی هم فلسفه هگل را پانته ایستی – طبیعت خدایی میدانند . برای او تفکر و هستی یکی بودند .

 

          +++ منبع این یادداشت سه بیوگرافی کوتاه هگل است که نویسنده قبلن  منتشر کرده بود .

تماس .

Nushad@web.de